Müasir Ərəb-İsrail müharibələrinin kökləri 19-cu əsrin sonlarında yaranan Sionizm və ərəb millətçiliyinə əsaslanır. Pan-ərəb hərəkatı yəhudilər tərəfindən tarixi vətən adlandırılan ərazini Fələstin ərəblərinə məxsus hesab edir və Panislamist kontekstdə bu torpaqların müsəlmanlara məxsus olduğu güman edilir. Fələstinli yəhudilər və ərəblər arasında müharibə; 20-ci əsrin əvvəllərində Nəbi Musa qiyamı (1920) Yaffa qiyamı, 1929-cu ildə Fələstin qiyamı və 1947-ci ildə böyük bir vətəndaş müharibəsinə çevrilən və 1948-ci ildə İsrail Dövlətinin qurulması ilə ərəb üsyanının bütün Ərəb Birliyi ölkələrinə sıçraması ilə meydana çıxdı.
1973-cü ildə Yəhudilərin müqəddəs günü "Yom Kipur"a təsadüf edən 6 oktyabrda Misir Süveyş kanalından, Suriya isə Qolan yüksəkliklərindən İsrailə hücum etdi. İsrail və Misir əvvəl atəşkəs, sonra isə 1974-cü ildə sülh müqaviləsi imzaladı. Eyni ildə İsrail ilə Suriya arasında da atəşkəs təmin olundu. Bölgəyə BMT-nin sülhməramlıları yerləşdirildi. Bu müharibə nəticəsində İsrail 1979-cu ildə Sinay yarımadasından geri çəkilməyi qəbul edərək Misir ilə Kemp Devid müqaviləsini imzaladı. Bununla da İsrail ilk dəfə olaraq bir ərəb dövləti ilə sülh müqaviləsi bağlamış oldu.
Ednews Misir-İsrail müharibəsi haqqında araşdırma yazını təqdim edir:
Oktyabr müharibəsi – 1973-cü il
Oktyabr müharibəsi 1973-cü ildə Misir və Suriyanın ərəb hərbi, siyasi və iqtisadi dəstəyi ilə İsrailə qarşı başlatdığı dördüncü Ərəb-İsrail müharibəsidir. Müharibə 6 oktyabr 1973-cü il, hicri 1393-cü ilin Ramazan ayın 10-na təsadüf edib.
Bu hərbi əməliyyət Misir və Suriya ordusunun Sinay və Colan təpələrində İsrail qüvvələrinə qarşı qəfil hücumu ilə başladı. Bu müharibə Suriyada “Qurtuluş” müharibəsi, İsraildə isə “Yom Kippur” müharibəsi kimi tanınır.
Misir və Suriya orduları bir çox strateji məqsədlərə nail oldular və Misir qüvvələri Süveyş kanalının şərqində 20 km dərinliyinə girə bildi və müharibənin ilk günlərdə nəzərəçarpacaq nailiyyətlər əldə edildi.
Suriya qüvvələri isə Qolan təpələrinin dərinliklərinə girə bildi. Müharibənin sonunda İsrail ordusu yenidən dirçəldi və Misir cəbhəsində Süveyş kanalın qərbinə keçə bildi və Misirin Üçüncü Ordusunu mühasirəyə aldı.
Suriya cəbhəsində isə İsrail Suriya qüvvələrini Colan təpələrindən çıxara bildi. Bu hərbi əməliyyatda Sovet İttifaqı Suriya və Misiri silahla, ABŞ isə İsraili hərbi texnika ilə təmin etdi.
Müharibənin sonunda ABŞ dövlət katibi Henri Kissincer Misir və Suriya arasında vasitəçi kimi rol oynamağa çalışdı. Suriya, Misir və İsrail arasında atəşkəs sazişi imzalandı.
Müharibə faktiki olaraq 1974-cü il mayın 31-də imzalanmış saziş nəticəsində və Süveyş kanalının şərqini Misirə və Suriyanın Kuneytra şəhərini Suriyaya qaytarılması ilə başa çatdı.
Oktyabr müharibəsində ərəb ölkələrin itkiləri:
8528 mülki şəxs və əsgər həlak oldu, 19549 nəfər isə yaralandı.
Misir: 500 tank, 120 döyüş təyyarəsi və 15 helikopter məhv edildi.
Suriya: 500 tank, 117 döyüş təyyarəsi və 13 helikopter məhv edildi.
İraq: 137 tank və 26 döyüş təyyarəsi məhv edildi.
İordaniya: 18 tank məhv edildi.
Oktyabr müharibəsində İsrail itkiləri:
2656 ölü, 7250 yaralı və 340-dan çox əsir.
400 tank məhv edildi, digər tanklar isə ərəb orduları tərəfindən ələ keçirildi.
300-dən çox döyüş təyyarəsi və 25 helikopter məhv edildi.
Müharibənin nəticələrindən biri Süveyş kanalı üzərində tam suverenliyin bərpası və Sinay yarımadasındakı bütün torpaqların Misirə geri qaytarılması idi. Kuneytra şəhəri də daxil olmaqla Suriyanın Colan təpələrinin bir hissəsinin geri alınması, digər bir nəticə isə İsrail ordusunun “ən güclü ordu” mifinin dağıdılması idi. Bu mif İsraildəki hərbi liderlər tərəfindən iddia edilirdi. Bu müharibə həm də Misir və İsrail arasında 1978-ci ilin sentyabrında imzalanmış Kemp Devid sazişi imzalanmasına yol açdı. Həmçinin Misir Ərəb Respublikası prezdenti Məhəmməd Ənvər Sədat Sinay yarımadası İsrail tərəfindən işğal olandan bəri ilk dəfə 1977-ci ilin noyabrında Qüdsə səfəri baş tutub. Müharibə həm də 1975-ci ilin iyununda Süveyş kanalında naviqasiyanın qayıtmasına səbəb oldu.
Loğman Yunis
