ABŞ necə İsrailin ən yaxın müttəfiqi oldu..
İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu ilə ABŞ prezidenti Co Bayden arasında bəzən gərginləşən siyasi fikir ayrılıqlarına baxmayaraq , Qəzzada müharibənin başlaması ABŞ və İsrailin həmişəki kimi sıx bağlı olduğunu bir daha təsdiqlədi.
Son günlər ABŞ rəsmiləri diplomatik, maliyyə və hərbi baxımdan İsrailə sarsılmaz dəstəklərini bir daha bəyan ediblər.
Əvvəllər Netanyahunun sağçı hökumətini tənqid edən Bayden bu həftənin əvvəlində Ağ Evdəki çıxışında birmənalı olaraq bildirib ki, ABŞ İsrailin yanındadır.
“Və əmin olacağıq ki, İsrail öz vətəndaşlarının qayğısına qalsın, özünü müdafiə etsin”.
Ötən gün Netanyahu ilə birlikdə çıxış edən ABŞ dövlət katibi Antoni Blinken isə açıqlamasında bildirib ki: “Özünüzü müdafiə etmək üçün təkbaşına kifayət qədər güclü ola bilərsiniz, amma nə qədər ki, Amerika var, heç vaxt buna məcbur olmayacaqsınız. Biz həmişə sizin yanında olacağıq”.
ABŞ İkinci Dünya Müharibəsindən bəri cəmi 158 milyard dollar olan yardımını İsrailə qeyd-şərtsiz davam etdirir - bu, ABŞ-ın hər hansı bir dövlətə verdiyi yardımdan daha çoxdur. ABŞ rəsmiləri İsrailə qoşun göndərməyəcəklərini desələr də, ABŞ İsrail ordusuna və təhlükəsizlik qüvvələrinə dəstək verməkdə dərindən iştirak edir.
İsrailin hərbi büdcəsinin əhəmiyyətli bir hissəsini təşkil etməkdə davam edir.
Xüsusi ABŞ-İsrail münasibətlərinin səbəbi ...
ABŞ gəmilərin bəzi hissələri hazırda İsraildə istehsal olunur. Bu, İsraili dünyanın 10-cu ən böyük hərbi ixracatçısı edir və eyni zamanda ABŞ-ı İsraildən asılı vəziyyətə salır. Bu, İsrail lobbisinin ABŞ-da görünməmiş gücüdür. Amerika İsrail İctimai Əlaqələr Komitəsi (AIPAC) ABŞ Nümayəndələr Palatasında və Senatda lobbiçilik fəaliyyəti ilə məşğul olur.
Böyük Amerika Yəhudi Təşkilatlarının Prezidentlərinin Konfransı ABŞ-dakı yəhudi icması ilə ABŞ hökuməti arasında əlaqəni təmin edir. Əlavə olaraq ABŞ-ın bir çox bank sektorunda çalışanlar əsasən yəhudi kökənlidir və əlavə olaraq ABŞ-ın dövlət katibidə başda olmaqla bir çox amerikalı siyasətçi yəhudidir. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, bu dəstək lobbinin rolundan daha dərinə gedir.
ABŞ həmişə İsraili dəstəkləyibmi?
Birləşmiş Ştatlar ümumi mənada İsraili dəstəkləyib, lakin həmişə deyil. Məsələn, hamının bildiyi kimi, 1956-cı ildə prezident Eyzenhauer İsraili Sinay yarımadasından geri çəkilməyə məcbur etdi. 1967-ci ildən Amerika hökuməti İsraili “strateji investisiya” hesab edir.
Üstəlik, 1979-cu ildə İran şahının devrilməsi ilə İsrailin rolu və əhəmiyyəti daha da artdı.
O vaxtdan, , İsrail də Amerika Konqresinin məhdudiyyətlərinə qarşı Qvatemala, Cənubi Afrika və bəzi başqa yerlərdə ABŞ administrasiyasının planlarını həyata keçirməyə kömək edib.
İsrail və ABŞ-ı bir-birinə sıx bağlayan çoxlu elementlər var: iqtisadiyyat, kəşfiyyat xidmətləri və silahlı qüvvələr səviyyəsində əlaqələr və s.
İsrail yüksək texnoloji sənayesi ilə zəngin bir ölkədir və bu xüsusiyyəti ilə tərəfdaşı Amerika ilə sıx əlaqəsini dərinləşdirir (xüsusən də müdafiə sənayesi).
O, həm də Amerikanın yüksək texnologiyalı investisiyalar mərkəzinə çevrilir. Misal üçün Intel-in yeni nəsil çip istehsalı müəssisəsinin qərargahını İsraildə qurmaq qərarı buna sübut sayıla bilər.
Əvvəldə qeyd etdiyim kimi, bu dəstək lobbinin rolundan daha dərinə gedir.
Xəyal Ramiz
