Livan hökuməti İsraildən 5 günlük atəşkəs istəyib, əks halda müharibəyə gedəcəklərini açıqlayıb. Bunun ardınca İsrail Hərbi Hava Qüvvələri Livanın cənubuna zərbələr endirib. Daha əvvəl isə Yəmən rəsmən İsrailə müharibəyə qoşulduğunu elan edib. Bundan başqa Ərdoğan İranın XİN başçısını qəbul edib. Yaxın günlərdə İran prezidenti də Qəzza məsələsi ilə əlaqədar Türkiyəyə rəsmi səfər edəcək.
İsrailin baş naziri Benjamin Netenyahu isə müharibənin uzun çəkəcəyini açıqlayıb. Bu vəziyyətdə hadisələr hansı istiqaməti alacaq? Müharibəyə yeni oyunçular daxil olurmu? Həqiqətənmi İsrail-Həmas arasında baş qaldıran münaqişə dünyanı çoxqütbə böləcək?
Ceymstaun Fondunun İdarə Heyətinin üzvü, ABŞ-nin Azərbaycandakı keçmiş səfiri, beynəlxalq ekspert Metyu Brayza hadisələrin olduqca gözlənilməz şəkildə cərəyan etdiyini və belə bir gərgin vəziyyətdə dövlətlərin necə reaksiya verəcəyini ön görməyin qeyri-mümkün olduğunu deyib.
“Hazırda dünyada baş verən hadisələrin bütününü nəzərə alsaq deyə bilərik ki, baş verənlər tamamilə gözlənilməzdir. Gələcəyə yönəlik baş verə biləcək hadisələrin fərziyyəsi isə aldadıcı ola bilər. İsrail ordusu hər dəfə fələstinli mülki əhaliyə hücum zərbəsi endirdikdə ölkənin beynəlxalq nüfuzu sarsılır. ABŞ prezidenti Co Bayden Fələstinə humanitar yardım göstərmək üçün ölkə rəsmilərinə müraciət edib. İnsanların Qəzzadan Misirə təhlükəsiz evakuasiya edilməsi üçün ABŞ artıq fəaliyyətə başlayıb. Buna baxmayaraq İsrailin davamlı hücumu ABŞ-ın mülki əhaliyə yardımını çətinləşdirib və sarsıdır”.
Türkiyə və İranın məsələ ilə bağlı ideoloji yaxınlığının hadisələrin gedişatını hər zamankından daha təhlükəli etdiyini deyən politoloq, münaşiqənin təsəvvür etdiyimizdən daha böyük miqyas ala biləcəyini bildirib.
“Məncə bu aydın məsələdir ki, nə İraq, nə Livan, nə də Suriya regional savaş arzulayır. Buna baxmayaraq, İran siyasi baxımdan regionda hələ ki, ən aktiv ölkə olaraq qalır. İranın Hizbullah və Həması dəstəkləyərək regionda vəziyyəti qızğınlaşdırması onu potensial müharibə üzvünə çevirir. İranın müdaxiləsi reallığa çevrilsə ABŞ özünün regiondakı iki təyyarə daşıyan gəmilərindən istifadə edəcək. Türkiyə haqqında isə sadəcə bunu deyə bilərəm ki, ölkənin regionda əsrlərdir təsirə malik olması onu ən önəmli faktorlardan birinə çevirir. Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Həması terror təşkilatı kimi tanımaması və İsraili şiddətlə qınaması onun məsələdə mövqeyini bəlli edib. Beləliklə, münaqişəyə olduqca yaxın yerləşən iki regional qüvvənin fikirləri uzun müddət sonra üt-üstə düşür. İranın Türkiyəyə səfəri ölkəni müharibəyə sövq etməklə bağlı olarsa, münaşiqə təsəvvür etdiyimizdən daha da böyük miqyas ala bilər”.
Ekspert həmçinin Boliviya hökümətinin İsraillə bütün diplomatik əlaqələrini kəsməsi barədə də danışıb.
“Boliviyanın İsraillə diplomatik münasibətlərini kəsməsi və Çilinin öz səfirini geri çağırması İsrailin dünya miqyasında reputasiyasının düşüşündən xəbər verir. İsrailin Fələstinə hücumu davam edərsə, digər bəzi ölkələrin də bu ölkə ilə münasibətlərinin sonu gələ bilər. Bunu bildirmək də lazimdır ki, Həmasdan fərqli olaraq İsrail mülki əhalini hədəfləmir. Həmas sadəcə olaraq israilliləri öldürmək istəyir. Burada belə coğrafi-strateji bir mövqe var ki, İsrail düşmənə hücum zərbəsi endirdikdə niyyətsiz bir şəkildə Qəzza əhalisi də bu atışmalardan zərər görür. Bunu sadəcə olaraq iki ölkə arasındakı coğrafi şəraitə daha yaxından baxaraq anlamaq olar. Çox böyük ehtimal daha çox ölkələrin diplomatik əlaqələrini kəsməsi ilə İsrail siyasi arenada öz nüfuzunu xeyli dərəcədə itirəcək. Əlavə olaraq, ölkənin heç bir xarici dəstək almadan müharibə aparması onun hərbi dayanıqlılığını sual altına salır”.
Fərid Axund
