Dünyanın ilk kompüter proqramçısı -Ada Lovleys kimdir?

Elm və texnologiya 15:21 09.02.2025

Müasir kompüter texnologiyası gündəlik həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Bəs bu sahənin təməlini qoyan ilk proqramçı kim olub? Əgər Ada Lovleys adını eşitməmisinizsə, dünyanın ilk kompüter proqramçısı haqqında məlumat sizi təəccübləndirə bilər.

"EDnyus" xəbər verir ki, Ada Lovleys kompüterlərin geniş yayılmasından 100 ildən çox əvvəl yaşayıb və dünyanın ilk kompüter proqramçısı hesab olunan şəxsdir. O, 10 dekabr 1815-ci ildə Ada Bayron adı ilə anadan olub. Onun atası məşhur şair Lord Bayron, anası isə onun ilk həyat yoldaşı Annabella Milbenk idi.

Lovleysin valideynləri onun doğumundan qısa müddət sonra ayrılıblar və o, atasını heç vaxt görməyib. Londonda böyüyən Ada anasının təşəbbüsü ilə musiqi, fransız dili və riyaziyyat dərsləri alıb. Anası onun atası kimi şair olmasını istəməyib.

Uşaqlığında tez-tez xəstələnən Lovleys uzun müddət evdən çıxa bilməsə də, bu vəziyyət ona müəllimləri ilə daha çox məşğul olmaq fürsəti yaradıb. Erkən yaşlarından riyaziyyata maraq göstərib və zamanının ən parlaq riyaziyyatçılarından birinə çevrilib.

Gənclik illərində Lovleys məşhur riyaziyyatçı Çarlz Bebbic ilə tanış olub. Bebbic onun riyazi bacarıqlarından təsirlənib. O, Fərq Mühərriki adlandırdığı bir hesab maşını hazırlamaq istəyib. Lovleys bu ideyaya böyük maraq göstərib və layihəyə yaxından qoşulub.

Daha sonra Bebbic ona Analitik Mühərrik adlı daha mürəkkəb bir cihazın planlarını təqdim edib. Bu maşın o dövr üçün olduqca irəli bir konsepsiya idi və mürəkkəb riyazi hesablamaları avtomatik yerinə yetirməyi hədəfləyir. Hərçənd ki, Analitik Mühərrik Bebbic və Lovleysin sağlığında heç vaxt qurulmayıb, onların böyük bir hissəsini bu layihənin inkişafına həsr etdikləri məlumdur.

1843-cü ildə Lovleys italyan riyaziyyatçı Lui Menabreanın Analitik Mühərrik haqqında fransız dilində yazdığı məqaləni ingilis dilinə tərcümə edib. Lakin o, sadəcə tərcümə etməklə kifayətlənməyib - öz qeydlərini də əlavə edib.

Lovleys öz qeydlərində Analitik Mühərrikin alqoritmləri necə icra edəcəyini izah edib və hətta bir nümunə də verib. Bu nümunədə maşının Bernulli ədədlərini hesablamaq üçün yerinə yetirəcəyi əmrlər ardıcıllığı təsvir olunurdu. Məhz bu əmrlər toplusu tarixdə yazılmış ilk kompüter proqramı hesab olunur və Ada Lovleysi dünyanın ilk kompüter proqramçısı edir.

Lavleys 1852-ci ildə, cəmi 36 yaşında olarkən xərçəng xəstəliyindən vəfat edib. 1838-ci ildə onun həyat yoldaşı Uilyam Kinq ilk Lavleys qrafı titulunu alıb və Ada Lovleys qrafiniyası olub. O, dünyasını dəyişəndə üç övladını və kompüter proqramlaşdırma sahəsində mühüm bir irs qoyub.

Ada Lovleysin ölümündən sonra kompüter proqramlaşdırma bir əsrdən çox müddət ərzində ayrıca bir peşə kimi formalaşmayıb. 1940-cı illərin sonlarında isə altı qadın ilk peşəkar kompüter proqramçısı olub.

“Xatirələr işığında Heydər Əliyev” -in təqdimatı keçirildi

Xəbər xətti

Azərbaycanın “yaşıl hidrogen” hədəfləri üçün tələb olunan əlavə enerji gücü müəyyən edilib
17:29 03.06.2025
Prezident İlham Əliyev yeni hakimlər təyin etdi - SİYAHI
17:25 03.06.2025
Dünyanın ən böyük dəmir filizi yatağı kəşf olundu
17:06 03.06.2025
Kölndə Bomba Təhlükəsi Aşkarlandı
16:09 03.06.2025
"Microsoft" daha 300 əməkdaşını ixtisar etdi
16:02 03.06.2025
"Cartier"-in müştərilərinin məlumatları oğurlandı
15:44 03.06.2025
Iki boksçumuz dopinq istifadə etdiyinə görə diskvalifikasiya olunub
15:29 03.06.2025
Ukraynanın "dron inqilabı": Asimmetrik müharibənin gələcəyi necə dəyişir?
15:26 03.06.2025
"Azərbaycan Dəmir Yolları" süni intellektin tətbiqinə hazırlaşır
15:18 03.06.2025
Qohum evlilikləri ilə bağlı qadağa: "Qanunu pozanlar cinayət məsuliyyətinə cəlb olunacaqlar"
15:08 03.06.2025
"Tarixi ədalətin bərpası üçün beynəlxalq həmrəylik vacibdir"
14:52 03.06.2025
Timsah hamilə qadını sürüyüb apardı
14:46 03.06.2025
Ukrayna NATO-nun məlumat mübadiləsi sisteminə qoşuldu
14:25 03.06.2025
Yunanıstan basketbol çempionatı birdəfəlik dayandırıla bilər
14:13 03.06.2025
META İranda yaradılan və Azərbaycan əleyhinə fəaliyyət göstərən 60 səhifəni silib
13:55 03.06.2025
Bakıda Fransa kolonializminə həsr olunmuş beynəlxalq elmi konfrans keçirilib
13:50 03.06.2025
"Minatəmizləmə prosesində pilotsuz uçuş aparatlarından istifadə olunur " – MÜSAHİBƏ
13:44 03.06.2025
Həmyerlimiz Varşava Universitetində doktorluq dərəcəsi alıb - FOTO
13:39 03.06.2025
Görkəmli dövlət xadimi İlyas Vəkilov-120 - Sadiq Qurbanov yazır...
13:32 03.06.2025
ABŞ ordusu Suriyadan çıxır
13:07 03.06.2025
Qarabağ Universitetinin 50 tələbəsi "Qarabağ Dirçəliş Fondundan təqaüd alacaq
13:03 03.06.2025
"İpoteka kreditləşməsi ilə bağlı siyasəti dəyişmək lazımdır"
12:43 03.06.2025
Almaniyada "Rus Evi"nin Bağlanması və Rusiyalı Diplomatların Ölkədən Çıxarılması Təklif Olunub
12:24 03.06.2025
ABŞ Suriyadakı Üç Hərbi Bazanı Tərk Edib: Yeni Geosiyasi Reallıqlar
11:49 03.06.2025
Xurşudbanu Natəvanın şərəfinə mükafat təsis edilib
11:05 03.06.2025
“Sea Breeze”də Süni “Half Moon” Adası: Yerli Şirkətlərin İddialı Layihəyə Töhfəsi
10:30 03.06.2025
Bakı Enerji Həftəsi: Tramp əməkdaşlıq etmək istəyir
10:08 03.06.2025
PKK-nın son aktı: Taktiki gediş, yoxsa strateji son
10:04 03.06.2025
Zelenski: Ərdoğanın İstanbulda sülh masası təklifi real nəticə verməyə bilər
09:56 03.06.2025
Bakıda Müsəlman Ağsaqqallar Şurasının Toplantısı Keçiriləcək
07:50 03.06.2025
ABŞ-İran Nüvə Danışıqları Növbəti Raundda Dayana bilər
07:36 03.06.2025
30-cu Bakı Enerji Forumu işə başladı
07:30 03.06.2025
Husilərdən Təl-Əvivə hipersəs raket zərbəsi: Ben Qurion hava limanı bağlandı
07:24 03.06.2025
Türkiyədə zəlzələ baş verib
07:02 03.06.2025
Kanadada Meşə Yanğınları baş verir
06:41 03.06.2025
Zelenskidən Rusiya nümayəndə heyətinə sərt cavab
06:17 03.06.2025
Sarri "Latsio"-ya qayıtdı
04:59 03.06.2025
Prezident İlham Əliyev minifutbol üzrə dünya çempionatının qalibi olan Azərbaycan milli komandasının üzvlərini qəbul edib
16:49 02.06.2025
"Match TV"-nin Azərbaycandakı yayımı dayandırıldı
16:15 02.06.2025
Tbilisidə Azərbaycan Mədəniyyəti Muzeyində ədəbi-bədii təqdimat keçirilib
14:39 02.06.2025
Hamısı