Qanlı Yanvar faciəsindən 33 il keçir. 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə, keçmiş Sovet qoşunları Bakıya yeridildi, dinc əhaliyə divan tutuldu. Qırğınlar Bakı ilə yanaşı, Neftçala və Lənkəranda da davam etdi. Faciə nəticəsində 146 nəfər öldürüldü, 744 nəfər yaralandı, 841 nəfər qanunsuz həbs edildi.
20 yanvar faciəsini ilk dəfə beynəlxalq aləmə çatdıran Azərbaycan dənizçiləri olub. Onlar “Diqqət! Mən Bakıyam! Məni yandırırlar! Diqqət! Bakı yanır!” SOS siqnalını xarici gəmilərə ötürməyə başlayırlar. 120 mülki gəmi və 7 gəmi kapitanı (Mövlud Əliyev, Müzəffər Əliyev, Murad Əliyev, Kərəm Məmmədov, Kişi Mütəllimov, Ağalar İbrahimov, İbrahim Salayev ) donanmanın " Kapitanlar Şurası "-nın qərərgahı olan “Sabit Orucov” gəmisində birləşərək yanvarın 20-si səhər saatlarından 21-i gecəyə qədər həyəcan siqnalını təkrar etməklə rus və ingilis dillərində dünyanın onlarla ölkəsinə çatdırırlar. Siqnal gəmilərarası rabitə vasitəsilə gəmidən-gəmiyə ötürülür, nəticədə Sakit və Atlantik okeanında üzən gəmilər hadisədən xəbər tuturlar və bu barədə öz ölkələrinə məlumat verirlər.
Sovet ordusu Bakıda qətlə yetirdikləri mülki şəxslərin meyitlərini Bayıl tərəfdən “Vosxod” hərbi gəmisi ilə dənizə atmaq və izi itirmək istəyirdilər. Azərbaycan dənizçiləri bunun qarşısını almağa müvəffəq olur. Mülki Azərbaycan gəmiləri Sovet hərbi gəmiləri ilə döyüşə girərək şəhidlərin cənazələrinin Xəzərə atılmasına mane olur. SSRİ müdafiə naziri marşal Yazov bu hadisəyə görə " Kapitanlar Şurası " ilə danışıqlar aparır, dənizçiləri 15 il həbs və güllələnmə ilə hədələyir. Lakin onlar öz mübarizələrindən dönmür və qırğınların qarşısını almaq üçün əllərindən gələni edirlər.
Yanvarın 21-dən başlayaraq Sovet hərbi gəmiləri Azərbaycan mülki gəmilərini atəşə tutur. Dənizdən və qurudan hücum edilir, bir çox gəmi yandırılır və şəxsi heyəti həbs edilir. Hadisədən sonra 40-a yaxın kapitan Rusiyanın Orenburq və Ulyanovsk şəhərlərinə sürgün edilir.
Fədakar dənizçilərimizin səyi və mübarizəsi nəticəsində dünya 20 Yanvar faciəsindən xəbər tutur və qırğınların davam etməsinin qarşısı alınır. Bu, dünya gəmiçilik tarixində misligörünməmiş hadisə idi və qəhrəman dənizçilərimizin həmrəyliyini nümayiş etdirirdi.
Törə Zeynallı
