Ötən ilin avqustunda Bərdə rayonunun Kətəlparaq kəndində 14 yaşlı qıza qarşı cinsi zorakılıq edib video görüntüsünü yayan 3 nəfərin məhkəməsi başa çatıb.
Belə ki, kənd sakinləri olan 2003-cü il təvəllüdlü A.S. və 2005-ci il təvəllüdlü digər iki nəfər Cinayət Məcəlləsinin 152.1-ci (16 yaşına çatmayan şəxslə cinsi əlaqədə olma) maddəsi ilə təqsirli biliniblər. Onların hər birinə 5 ay müddətinə həbs cəzası verilib.
Azyaşlıya qarşı cinayət törədən şəxslərə yüngül cəzanın verilməsi sosial şəbəkələrdə narazılığa səbəb olub.
Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsində zorlama və ya zərərçəkmiş şəxsin köməksiz vəziyyətindən istifadə etməklə onunla cinsi əlaqədə olma dörd ildən səkkiz ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır.
Cəzaların sərtləşdirilməsi təcavüz hallarının azalmasına təsir edə bilərmi?
Məsələ ilə bağlı Ednews-a danışan kriminalist Şəmsəddin Əliyevin sözlərinə görə, iqtisadi və sosial baxımdan inkişaf etmiş ölkələrdə belə təcavüz halları qaçınılmazdır. Əksinə, cəmiyyət nə qədər inkişaf edirsə, cinayətlərin dinamikası da bir o qədər artır.
“Hətta Cinayət Məcəlləsində ehtiva olunmayan tərkiblərdə cinayətlərin baş verdiyinin şahidi ola bilərik. Zaman-zaman qəsdən törədilən cinayətlər – bunlar ehtiyatsızlıq səbəbilə baş verən cinayətlərdən fərqlidir. Burada cinayətin subyektləri etdikləri əməllərin fərqində olur, nə edəcəklərini öncədən planlayır, buna hazırlıq görür və nəticəsini də bilərək cinayəti törədirlər. Təhlükəli əməlin dərəcəsinə baxın. Demək, şəxs edəcəyi əməli cinayət olduğunu, qanunla məsuliyyətə cəlb olunacağını bilir, amma heç nədən çəkinmir. Qadınlara, azyaşlı qızlara qarşı təcavüzə əl atır, küçədə, liftdə çantalarını, üzərilərindəki qiymətli əşyaları oğurlamaqla soyğunçuluq törədir və daha ağır tərkibli cinayətlər edir. Nə etmək lazımdır ki, bu cinayətləri minimuma endirək? Düşünürəm ki, qəsdən törədilən bütün cinayətlərə qarşı – zorlama, təcavüz, adam öldürmə, xuliqanlıq və s. əməllərə qarşı cəzaların sərtləşdirilməsi labüddür. Bu, cinayətkarların qarşısını almaq üçün bir hədd ola bilər. Müstəsna cəzanın - ölüm hökmünün tətbiqinə zərurət yaranıb artıq".
Ş.Əliyev onu da bildirib ki, cinayət maddələrində göstərilən həbs müddətlərinin konkretləşdirilməsinə ehtiyac var. Heç bir səbəb qəsdən və ya xüsusi amansızlıqla cinayət törətmiş şəxsin cəzasının yüngülləşdirilməsi üçün əsas ola bilməz.
"Cinayət Məcəlləsindəki qeyri-konkretlik də aradan qaldırılmalıdır. Məsələn, zorlama cinayətlərində 4-8 il müddətində həbs cəza nəzərdə tutulub. Bu dəhliz özü də cinayət törədən insanların cəzasının yüngülləşdirilməsində rol oynayır, onlara bəraət verir, deyə bilərəm. 8 il cəza əvəzinə cinayətkara 5 il cəza verilir. Bu qədər həddə yumşaqlıq olmaz. Cəzanın konkretliyi onun sərtliyini göstərməlidir. Cəzanın konkret həddi müəyyən edilməlidir, aşağı həddi və yuxarı həddi olmalıdır. Cəzaya, müvafiq olaraq, qanunda nəzərdə tutulan aşağı həddən də az müddətdə cəza verilməməlidir. Təbii ki, CM-də yüngülləşdirici hallar var. Ağırlaşdırıcı hallar da var. Lakin, məsələn, təqsirləndirilən şəxsin himayəsində azyaşlı uşaq varsa, əgər o, cinayəti xüsusi amansızlıqla törədibsə, eləcə də şəxsin köməksiz vəziyyətdə olmasından və ya əqli, fiziki qüsurlu olmasından istifadə edərək törədibsə, onun cəzası yüngülləşdirilməməlidir. Belə hallarda heç bir vəziyyət onun cəzasını yüngülləşdirməkçün əsas ola bilməz. Hakimlər sosial ədaləti qorumalı, belə hallara diqqət etməlidirlər. Cəzanın xofu olmalıdır, çəkindirmə qüvvəsi olmalıdır. Cəzanın xofu yoxdursa, qanunla müəyyən edilmiş cəza şəxsi cinayət törətməkdən çəkindirmirsə, həmin cəzanın heç bir effekti yoxdur, demək. Düşünəndə ki, onsuz da ölüm hökmü yoxdur, 4-5 ilə azadlığa çıxacağam, ya da himayəmdə azyaşlı var, mənə sərt cəza verilməz, ailəni dolandıran yeganə adamam – o zaman ortada şəxsi cinayət törətməkdən çəkindirən bir şey qalmır. Azərbaycan Dövləti Konstitusiyada da qeyd olunduğu kimi, vətəndaşların layiqli həyat səviyyəsini təmin etməli, onların hüquq və azadlıqlarını qorumalıdır. Vətəndaşın hüququnu qorumağın yolu, həm də ona qarşı cinayət törədən digər vətəndaşı layiqincə cəzalandırmaqdan keçir. Bunu kriminologiya elmi deyir. Təcavüzlər, qəsdən adam öldürmələr cəmiyyətdə ola biləcək hallardır. Amma necə edək ki, bunların sayı artmasın, bax, düşünməli olduğumuz ciddi məqam budur".
Törə Zeynal
