Həyat şərtlərinin ağırlığı, əhalinin maddi rifahının yüksək olmaması insanları son çarə olaraq banklara üz tutmağa vadar edir.
Heç kimə sirr deyil ki, bu gün demək olar, əksər banklarda kredit faizləri yüksəkdir. Sadələşdirilmiş kredit şərtləri insanları cəlb edir, yüksək faizlər isə sonradan başa bəla olur.
Bir neçə bankın kredit siyasətinə nəzər salaq. Məsələn, ölkənin aparıcı banklarından olan Kapital Bank 30 min manatadək nəğd pul kredii təklif edir - 59 ayadək müddətdə 10,9 faiz illik kredit faizi ilə. Bank həmçinin öz biznesini qurmaq istəyən şəxslərə xüsusi təklif irəli sürür. Belə ki, illik 16 faizdən başlayan faiz dərəcəsi ilə 36 ayadək 1000-100 min AZN aralığında kreit verir. Bundan başqa müxtəlif peşə sahələrində çalışan şəxslər üçün də fərqli məbləğ və şərtlərlə kredit paketləri mövcuddur.
Ölkənin digər nüfuzlu banklarından olan Azərbaycan Beynəlxalq Bankında isə maksimum 35 min manat məbləğində 60 ayadək 11,9 faizdən başlayan kredit götürmək mümkündür.
AzərTürk Bank isə fərdə özəl seçim imkanı təqdim edir. Burada faiz dərəcəsi və müddət şəxsin götürdüyü məbləğdən asılı olaraq dəyişir.
UniBank-da isə faiz dərəcəsi daha yüksək – 16 faizdir.
Vətəndaşların kredit üçün ən çox müraciət etdiyiu banklardan biri də "Bank of Baku"dur. Müəssisə 50 min manat məbləğdə illik 11,5 faiz dərəcəsi ilə yararlanmaq istəyənlərə kredit imkanları açır.
Göründüyü kimi, ölkədə müxtəlif banklarda kreditləin həm məbləği, həm də faiz dərəcələri müxtəlifdir. Əsas məqam isə faizlərin demək olar ki, hər il artan təlıbat müqabilində yenə də yüksək olaraq qalmasıdır.
Məsələ ilə bağlı Ednews-a bank sektoru üzrə mütəxəssis Əkrəm Həsənovun sözlərinə görə, faizlərin yüksək olmağına baxmayaraq vətəndaşlar yenə də banklardan kredit götürməyə davam edir. O, Ednews-a açıqlamasında faizlərin yüksək olma səbəblərinə aydınlıq gətirib.
“Bəli, faizlər həqiqətən yüksəkdir, hamı da bundan narazılıq edir. Bunun bir neçə səbəbi var. Başlıca səbəb odur ki, Azərbaycanda kredit riski yüksəkdir. Kredit riski verilən məbləğin qaytarılmama ehtimalının yüksək olması, qaytarılmasında problemlərin yaranması hallarıdır. Banklar kredit verərkən bilir ki, həmin kreditin müəyyən hissəsinin qaytarılmama və ya gecikdirilmə ehtimalı var. Bu zaman məhkəmələrin, icra məmurlarının, ümumilikdə ölkədə qanunçuluğun səviyyəsinin qənaətbəxş olmaması onları əlavə xərc çəkməyə məcbur edəcək. Vəkil tutmaq, məhkəməyə, icra məmuruna rüşvət və digər problemlər. Banklar məhkəmədə müştərini elə-bele udmur ki... Demirəm, hər məhkəmə prosesi eyni nəticələnir, amma belə hallara tez-tez rast gəlirik. Banklar bunu bilərək eyni pulu faizə yatırır. Faiz bankın qazancı və verdiyi pulun qiymətidir.
Ə.Həsənov onu da qeyd edib ki, bankların əmanətçilərdən və Mərkəzi Bankdan yüksək faizlə aldığı vəsaitlər kredit faizlərinin də yuxarı olmasına gətirib çıxarır:
“Banklar pulu nədən götürür? Əmanətçilərin banka qoyduğu vəsaitlərdən. Bu gün bank sektorunda əmanətlərin faiz dərəcəsi qorunan faizdir. 12 faizlə əmanət qəbul edən bank təbii ki, özü də krediti yüksək faizlərlə verəcək. Mərkəzi Bankın sədri bu yaxınlarda Milli Məclisdə dedi ki, əgər əmanət faizləri endirilsə, banklarda onların həcmi də azalacaq. Digər tərəfdən banklar pulu Mərkəzi Bankın özündən götürür. Bu gün onun uçot dərəcəsi 9 faizdir. Banklar Mərkəzi Bankdan 9 faizlə pul götürürsə, yenə də daha artıq faizlə kredit verməyə məcburdur. Qeyd etdiyim səbəblər əsas rol oynayır”.
Ekspert çıxış yolunu yeganə məsələdə görür - ədalətli məhkəmə sistemi:
“Ölkədə qanunçuluq yüksək səviyyədə təmin olunsa, banklar bilsə ki, məhkəmlər işə adekvat baxır, korrupsiya yoxdur, o halda kreditlər də risk altına düşməz. Bu artıq ölkəmizin ümumi problemidir”.
Törə Zeynal
