ABŞ Xarici İşlər naziri Entoni Blinken və NATO-nun baş katibi Yens Stoltenberq Türkiyə hökumətinin İsveçin Alyansa üzvlük protokollarını Türkiyə Parlamentinə ötürmək və ratifikasiyanı təmin etmək üçün parlamentlə işləmək öhdəliyini alqışlayıblar.
Blinken qeyd edib ki, İsveç 32-ci NATO müttəfiqi olacaq və Alyansını gücləndirməklə Avropanın təhlükəsizliyinə töhfə verəcək.
Türkiyənin bu addımına qarşılıq olaraq İsveç hökuməti onun Avropa Birliyinə üzvlük prosesində, o cümlədən viza rejiminin liberallaşdırılması prosesində fəal şəkildə dəstəkləyəcəyini bəyan edib.
Bəs Türkiyə illərdir arzuladığı Avropa İttifaqı üzvlüyünü əldə edə biləcəkmi? Ümumiyyətlə, Türkiyə bu məsələdən nə qazanacaq?
Məsələ ilə bağlı Ednews-a danışan ABŞ-ın keçmiş səfiri Metyu Brayzanın fikrincə, prezident Ərdoğanın İsveçin NATO-ya üzvlüyünə razılıq verməsi Türkiyənin daxili siyasi məsələsi deyil.
“Onun əleyhdarları qərbpərəstdir və Türkiyənin NATO müttəfiqləri ilə əlaqələrini gücləndirməsinin və Avropa Birliyinə daxil olmasının tərəfdarıdır. Yəni hər iki halda bu qərar Ərdoğan üçün müsbət qərar olsa da, Türkiyə siyasəti baxımından əhəmiyyətli deyil. Türkiyənin Aİ-yə daxil olma prosesində böyük dəyişiklik olacağını gözləmirəm. Aİ-yə üzv ölkələrin bəzi liderləri açıq şəkildə bəyan edirlər ki, Aİ və NATO ayrı təşkilatlardır”.
M.Brayzə qeyd edib ki, İsveç və ABŞ hökuməti Türkiyənin Avropa Birliyinə üzvlüyünü dəstəklədiklərini desələr də, bu, ABŞ üçün bir qərar deyil.
“İsveç hökuməti üçün Avropa Birliyinə üzvlük geniş meyarların yerinə yetirilməsi və üzv dövlətlərin və ya aspirantların milli qanunvericiliyinin əsas şərhçi adlanan nəhəng AB qanunvericiliyi ilə uyğunlaşdırılmasından irəli gəlir. Kipr və digərləri kimi Türkiyənin bu proseslə bağlı danışıqlara maneçilik törədən, öz qanunvericiliyini Aİ qanunvericiliyinə uyğunlaşdırmaqla, bəlkə də bu blokadalar aradan qaldırılacaq. Amma yenə də Türkiyə qanunvericiliyinə uyğunlaşma prosesi uzun sürəcək. Ola da bilər ki, Türkiyə Aİ-yə üzvlük hüququ qazanacağı bir nöqtəyə çata bilməz ki, bu da mümkündür”.
Keçmiş səfir Ərdoğanın effektiv danışıqlar aparan şəxs olduğundan bəhs edib və İsveçin NATO-ya qoşulmasını yay aylarında baş verəcəyini düşündüyünü bildirib.
“Prezident Ərdoğan çox effektiv bir danışıqlar aparan şəxs olmaqla, İsveçin NATO-ya qəbulu prosesində hələ də təsir riçaqların olduğunu anlayır.
O, özündə bəzi təsir yollarını saxlayır, lakin mən İsveçin NATO-ya qoşulmasının nisbətən tez baş verəcəyini gözləyirəm, böyük ehtimal ki, bu yay aylarında baş tutacaq”.
Siyasi analitik həmçinin Türkiyə ilə ABŞ arasında F-16-ların satışından da danışıb. O, qeyd edib ki, Co Bayden uzun müddətdir ki, F-16 sazişinin irəliləməsini istəyib.
“ Düşünürəm ki, Türkiyənin keçmişdə satın aldığı F-16 qırıcılarını modernləşdirməsi ilə bağlı bütün sual Prezident Ərdoğanın Türkiyənin Rusiyanın S-400 zenit-raket komplekslərini almaq qərarı ilə bağlı ABŞ ilə mübahisəni ləğv etmək istəməsindən irəli gəlib. ABŞ Müdafiə Nazirliyi Türkiyənin bir neçə F-35 üçün təxminən 1,4 milyard dollar ödədikdən sonra Türkiyənin layihədə iştirak etməsini qadağan etdi. Ərdoğan, S-35 aldıqları üçün F-400 ala bilməyəcəklərini söyləyərək bu mübahisədə gərginliyi azaltmağa qərar verdi. Buna görə də, onlar artıq ödədikləri pulu almaq və istifadə etmək və sahib olduqlarından daha çoxunu almaq istəyirlər ki, bu da mübahisələrə səbəb olmamalıdır. Düşünürəm ki, Bayden də bununla razıdır.
ABŞ Senatının bəzi üzvləri, xüsusən də Senatın Xarici əlaqələr komitəsinin sədri Robert Menendez kimi ermənipərəst qüvvələr F-16 satışına qarşı çıxdılar, lakin onun veto hüququ yoxdur. ABŞ Konqresinin Prezidentin müdafiə etdiyi silah satışını əngəlləyə biləcəyi yeganə yol, bütün Konqresin onu bloklamaq üçün səs verməsidir. Və bu, ABŞ-ın heç bir ölkəyə qarşı, silah satışı tarixində baş verməyib. Buna görə düşünürəm ki, Prezident Bayden, Konqresdə F-16-dan üstün olacağını bilərək, Prezident Ərdoğan İsveçin NATO-ya üzv olmasına razı olana qədər bunun baş verməsi üçün siyasi qərar qəbul etməyi gözləməyə qərar verəcək”.
Ekspert İsveçin NATO-ya üzv olduğu təqdirdə Türkiyə ilə Rusiyanın münasibətlərindən də danışıb.
“ Putin Türkiyənin NATO üzvü olduğunu və Alyansın konsensusuna qoşulmalı olduğunu bilir. Putin Türkiyəni Alyansdan ayırmağa çalışır. Düşünürəm ki, Putin Türkiyəni NATO-nun qalan hissəsindən qoparmaq cəhdlərini davam etdirəcək. Ancaq buna müvəffəq olmayacağ. Türkiyə Rusiyaya qarşı yumşaq davranmayacaq, amma Rusiya ilə münasibətləri gərginləşdirməyəcək. Ərdoğan həmçinin Ukraynaya güclü diplomatik dəstək göstərib. Ardıcıl olaraq Rusiyanın Ukraynaya hücumunu və Krımın ilhaqını qınayıb”.
Sonda M.Brayza onu da qeyd edib ki, Türkiyə Ukraynaya, xüsusən də dronlarla mühüm hərbi-texniki dəstək versə də, Rusiyaya qarşı sanksiyalara qoşulmadı və Putini digər NATO müttəfiqləri kimi tənqid etmədi.
“Buna görə də Ərdoğan Rusiya ilə diplomatik əlaqə kanalını açıq saxladı. Putin bu kanalı həqiqətən qiymətləndirir. Düşünürəm ki, Ərdoğan Putinə Türkiyənin NATO-nun vacib bir üzvü olduğunu və manipulyasiya edilə bilməyəcəyini xatırlatdığı üçün bunu daha da qiymətləndirəcək”.
Nurlana Hacıyeva
