Hazırda iki ölkə arasında kim daha tez sülh müqaviləsini hazırlayacaq yarışı gedir. Bu yarışda hər zamanki kimi iki tərəf bir-birinə rəqib qismindədir - Rusiya və Qərb.
Rusiya yenidən öz maraqları çərçivəsində Qarabağda olan prosessləri həll etməyə çalışır. Qərb isə Rusiyanın regionda olan hökmranlığını canlandırmaq və öz gücünə güc qatmağı hədəfləyir. Buradan kim qalib çıxacaq onu zaman göstərəcək. Bəs bu yarış necə başlayıb?
Çox uzun illər öncəyə hələ müharibənin başlamadığı zamanlara nəzər salsaq, görərik ki, sovetin son nəfəsini verdiyi zamanlarda ölkələr bir-bir öz müstəqilliklərini elan edirdi. Azərbaycan və Ermənistanda bu ölkələr sırasına qoşuldu.
Bu zaman digər ölkələrdən fərqli olaraq, “Böyük Ermənistan” qurmaq fikirləri ermənilərdə yenidən cücərməyə başladı. 30 il bundan öncə Sovetin dağılmasından sonra yenidən bu xəyalları üçün ermənilər Azərbaycan kəndlərinə hücumlar etməyə başladı. İlk öncə Ermənistandan deportasiyalar başladı. Daha sonra Dağlıq Qarabağ inzibati ərazisinə qarşı ərazi iddiaları yüksək tribunalardan səsləndirildi. Daha sonra bu çıxışlar tribunadan hərb meydanına keçdi.
Dağlıq Qarabağ və ətraf rayonları işğal edən Ermənistan BMT-nin ona qarşı olan qətnamələrini belə icra etməkdən qaçdı.
Qarabağ məsələsinin həlli dedikdə ağlımıza ilk olaraq ATƏT-in Minsk qrupu gəlir.
Bəs bu qrup necə yarandı?
O zamanlar Avropada Təhlüksizlik və Əməkdaşlıq təşkilatı (ATƏT) 1992-ci ilin 24 mart Helsinki görüşündə Minsk konfransının çağırılması qərarını verdi. 1994-cü il dekabrın 5-6-da Budapeştdə keçirilən toplantıda həmsədrlik institutu təsis edildi. Minsk prosesinin həmsədrlik institutu təsis olunarkən, ona əvvəlcə Finlandiya ilə Rusiya, daha sonra isə İsveç və Rusiya başçılıq etdi. Həmin illərdə Ermənistan Fransanı, Azərbaycan isə ABŞ-ın həmsədr olması barədə çıxış edirdi. 1997-ci ildən Minsk prosesinə həmsədr qismində ABŞ, Rusiya və Fransa başçılıq etməyə başladı.
Bu qrup siyasi arenada 3 təkliflə yadda qaldı. Bu təkliflərin ikisi Emənistan tərəfindən, biri isə Azərbaycan tərəfindən rədd edildi.
Gələk indiki zamana. Azərbaycan Respublikası prezidenti İlham Əliyev 44 günlük müharibə zamanı və müharibədən sonra ATƏT-in Minsk qrupunun işinin bitdiyini elan etmişdi.
Müharibədən sonra həm Rusiya, həm də Avropa İttifaqı iki ölkə arasında vasitəçilik etməyə çalışır. Kim bu oyundan qalib olacaq dediyimiz kimi onu zaman göstərəcək. Ən əsası region üçün və ölkəmiz üçün uğurlu olmasını diləyirik.
Əbülfət Baxşəli
