Çağdaş ədəbi tənqid varmı? Bu, müstəqillik dövründən sonra yazıçı və şairləri ən çox düşündürən sualdır. Sovet ədəbiyyatı “şinel”indən çıxan ədəbiyyatımız yeniliklərlə qarşılaşdıqda, təbii ki, onun qarşısında “yeni dünya”ya adaptasiya olunmaq çətinliyi dururdu. Bəzən deyirlər ki, Azərbaycan ədəbiyyatında yeniliyə, yeni ədəbi tərzə, yeni ədəbi mövzulara hələ keçən əsrin 80-ci illərindən meyllər olub.
Bu gün ədəbi əsərlərə lazımi dəyər verilir ya yox? Ədəbi tənqid
Ednews mövzu ilə bağlı tanınmış yazıçıların fikirlərini öyrənib.
Xalq yazıçısı Elçin Əfəndiyevin sözlərinə görə tənqidin vəziyyətini daha da yaxşılaşdırmağa, tənqidçilərin daha da aktiv ədəbiyyata müdaxiləsinə ehtiyyac var.
“Professonal tənqidimiz yeni mərhələyə qədəm qoyur, çünki sosrealizm və eybəcər senzura (bədnam Qlavlit!) dövrünü adlamış bədii ədəbiyyatımız, az-çox, hər halda yeni mövzulu, yeni nəfəsli nümunələrini meydana çıxarır və bu yaradıcılıq həmin yeni mövzunu, yeni nəfəsi görə və onun ədəbi prosesdə analitik qiymətini verə bilən professional qələm tələb edir”.
Yazıçı Azad Qaradərəli qeyd etdi ki, bütün zamanlarda tənqid ədəbiyyatın arxasınca sürünüb. Əvvəl ədəbiyyat yaranıb, roman yazılıb, hekayə yazılıb, məqalə və.s. Və tənqidçilər həmin əsəri oxuyub, oxucudan öncə öz münasibətlərini bildiriblər.
“Ona görə ki, tənqidçi yazıçı ilə oxucu arasındakı körpüdür. Yaxşı tənqidçi adətən bədii əsəri oxucuya tanıdır ki, belə bir əsər var, bu əsər oxunmalıdır. Pis olanda isə tənqid edir. 1937-ci ildə bizim böyük ədiblərimiz güllələnib, Sibirə sürgün olunub. Onda da tənqidçilərin dırnağarası rolu olub. Tənqidçilər yaxşı əsərlərə pis dedikləri üçün, xalqın gözündə, dövlətin gözündə, yazıçını gözdən saldığı üçün yazıçılarımız güllələndilər, Sibirə sürgün olundular. Tənqidçi yaxşı əsərə yaxşı dedikdə tənqidçi olur, yaxşı əsərə pis dedikdə isə o artıq tənqidçi olmur, o artıq təhrikçi olur. Tənqidçi yaxşı mövqedən çıxış etdikdə, yazıçının da işi asan olur. Sovet ədəbiyyatı həmçinin ideoloji prinsiplərindən çıxış edən ədəbiyyat, xalqımızın böyük ədəbiyyatının yaranmasına mane oldu”.
Yazıçının sözlərinə görə həmin vaxtlar tənqidçilərin də rolu o idi ki, böyük ədəbiyyat yaranmasın.
“Çünki tənqidçilər ideoloji mövqedən çıxış edirdilər. Lakin tənqidçi müstəqil ədəbiyyatın yaranmasında daha orjinal, daha ağıllı, daha mənalı olmalıdır. Müstəqil tənqidçilər zamanla meydana gələcək. Hal-hazırda bəziləri sovet dövründən qalan tənqidçilərdir. Bəzi tənqidçilər isə təzə-təzə addımlamağa başlayıblar. Müstəqil ədəbiyyatımızın tənqidçiləri hələ ki, o istəniləni verə bilmirlər. Hələki, o gücə malik deyillər. Ona görə də inanıram ki, gələcəkdə böyük əsərlər, böyük romanlar, böyük tənqidçilər olacaq. Düşünürəm ki, hal-hazırda lazımi şəkildə tənqid yoxdur”.
Vəfa Ustayeva
