Əsl ədəbiyyat niyə kənarda qalır? - Oğuz Ayvaz yazır...

Mədəniyyət 11:30 04.04.2024

Ədəbiyyatın və cəmiyyətin seçimi hər zaman eyni olmur. Eynən insanların zövqü kimi bunu müəyyənləşdirmək çətindir. Bayağı olmaq zövqsüz olmaqdır. Zövqlü insan seçim edə bilir. Bayağı insan isə nə versən onu da qəbul etməyə hazırdır. Kiçik bir misalla bunu aydınlaşdırmaq olar: bir adam əgər “Səfillər”i də, “Yarpaq dökümü”nü də oxuyub onları müqayisə etmədən şedevr hesab edirsə artıq onun bayağı olduğu ortaya çıxır. Bu artıq zövq məsələsi deyil. 

Ədəbiyyat onun həndəvərində fırlanan “yazıçı” və “şairlər”i özünə yaxın buraxmır. Onlar elə düşünürlər ki, yaratdıqları ədəbiyyatdır, ancaq bu heç də belə deyil. 

Məsələn, Azərbaycan ədəbiyyatında Əli Vəliyev, Süleyman Rəhimov, çağdaş dövrdə isə Varis, Elxan Qaraqan, Elxan Elatlı, dünya ədəbiyyatında Den Broun, Poelyo Kohelyo, Elif Şafak və başqaları yalnızca yaza bilirlər. Onların ədəbiyyat olması mübahisəli məsələ də deyil. Birbaşa deyirik: bunlar ədəbiyyat ola bilməz. O zaman haqlı olaraq oxucu belə bir sual verə bilər: Bəs onları oxuyan minlərcə insan var, necə ola bilər, bu adamları ədəbiyyat hesab etməyək?

Cavab veririk: bəli, onları əksəriyyət oxuyur, qəbul eləyir, hətta mükafatlara belə onlar təqdim olunur, yalnız onları tanıdırlar. Ancaq ortaya bir sual çıxır: hər təqdim olunan ədəbiyyatdır? Qətiyyən. 

Çexovun yanına bir gün gənc bir dramaturq (ona belə demək mümkünsə) gəlir. Əlindəki qovluğu yazıçıya uzadır və ona belə deyir:

 - Bu yazdığım pyeslərdi. Sizin oxumağınızı çox istəyərdim. Bu mənim üçün önəmlidir. 

Çexov razılaşır. Aradan bir xeyli vaxt keçir. Gənc Çexovun yanına gəlir.

- Oxudunuzmu? – deyə yazıçıdan sual edir.

- Yaxşı deyildi. Bunlar ədəbiyyat deyil.

Gənc pərt halda qovluğunu qoltuğuna vurub çıxıb gedir. Çexovun yanındakı dostu təəccüblə onnan soruşur:

- Anton Pavloviç, axı, o gənc sizə qovluğunuzu təqdim edəndə mən sizin yanınızdaydım. O gündən sonra biz bütün günü şahmat oynamışıq. Siz heç qovluğa belə baxmadınız. Niyə ona yazdıqlarının zəif olduğunu dediniz? Bunu hardan bildiniz?

Çexov tövrünü pozmadan cavab verir:

Onun yazıçı fizionomiyası yox idi...

Yazmaq, kitab çıxarmaq, oxunmaq, təriflənmək ədəbiyyat meyarı deyil. Demək, bu yazıçıların üzdə olmasına səbəb cəmiyyətdir. İnsanların onu qəbul etməsi onları sevimli yazıçı halına salıb. Ancaq kənarda qalmış, boynu-bükük ədəbiyyat onları qəbul etmir. Cəmiyyət hər zaman yanıla bilər, ancaq ədəbiyyat heç vaxt. Ədəbiyyatın gözündən yayınan yazıçı, şair ola bilməz. Cəmiyyət isə hər dövr belə bir səhvə yol verər.

Ədəbiyyatın isə yanılmaq şansı belə yoxdur. O sənəti də, çürük qozu da ayırd edə biləcək qədər adildir. Hələ bu günə qədər ədəbiyyatın yanıldığının şahidi olmamışam. Kölgədə qalan yazıçıları, şairləri həmişə dövlət və cəmiyyət üzə çıxarmır. Ancaq onlar ədəbiyyatdadırlar və onların olması da ədəbiyyat deməkdir.

“Xatirələr işığında Heydər Əliyev” -in təqdimatı keçirildi

Xəbər xətti

Bələdiyyələrin vahid informasiya sisteminin yaradılması haqqında təklif qəbul olundu
13:42 30.05.2025
Nigeriyada 60-dan çox terrorçu zərərsizləşdirilib
13:05 30.05.2025
"Türkiyənin davamlı dəstəyinə ümid edirik"
12:57 30.05.2025
ABŞ Rusiya və Ukrayna arasında danışıqların ikinci raundunda iştirak etməyəcək
11:57 30.05.2025
"Xorvatiya ilə siyasi dialoqumuz əməkdaşlığımızı genişləndirmək üçün yaxşı zəmin yaradır"
11:21 30.05.2025
Daxildə Birlik, Xaricdə Etibar – Azərbaycanın Müstəqillik Formulu Oğuz Mirzə yazır...
11:21 30.05.2025
Azərbaycan millisi finalın bir addımlığında Dünya çempionatında həyəcanlı yarımfinal
10:52 30.05.2025
Azərbaycan və Çin arasında vizasız rejimə dair saziş təsdiqləndi
10:40 30.05.2025
HƏMAS Uitkoffun atəşkəs planını qəbul etmədi
10:31 30.05.2025
" İran və ABŞ arasında nüvə proqramı ilə bağlı fikir ayrılıqlarının həlli istiqamətində razılıq əldə olunmayıb"
10:27 30.05.2025
"Əmək bazarında fundamental dəyişikliklər baş verir"
10:08 30.05.2025
Azərbaycan və Pakistan ədliyyə sahəsində əməkdaşlığı genişləndirmək niyyətindədir
09:30 30.05.2025
Rusiya Zaporojyedə hava hücumları həyata keçirdi
09:15 30.05.2025
Pakistan-Əfqanıstan sərhədində qanlı toqquşma baş verib
08:58 30.05.2025
Azərbaycan Almaniya ilə yaşıl enerji sahəsində əməkdaşlıq imkanlarını müzakirə edir
08:56 30.05.2025
HƏMAS ABŞ-ın atəşkəs planını rədd etdi: "Əsas tələblərimiz yerinə yetirilmir"
08:32 30.05.2025
Di Mariya doğma klubuna qayıtdı
08:21 30.05.2025
Baydenin əvəzinə ABŞ-ni kim idarə edib? - Hökumət araşdırma aparır
08:03 30.05.2025
Antonio Konte “Napoli” ilə yollarını davam etdirir
08:03 30.05.2025
Ceki Çana və Ralph Macchioya qara kəmər verildi
07:27 30.05.2025
Putin Kim Çenə nə vəd edib? Moskva-Pxenyan hərbi ittifaqı yeni mərhələdə
07:14 30.05.2025
Ərəblər Bruno Fernandesə dörd dəfə artıq maaş təklif edirlər
07:07 30.05.2025
Kral ailəsinin üzvü kokainlə yaxalandı
06:59 30.05.2025
Yerin fırlanması yavaşlayır
05:45 30.05.2025
Hakerlər Ağ Ev Aparatının rəhbərinin şəxsi hesablarını ələ keçirib
05:43 30.05.2025
Pentaqon əməkdaşı məxfi məlumatları xaricə ötürməyə cəhd edərkən saxlanılıb
05:39 30.05.2025
Mirzə Ələkbər Sabirin doğum günüdür
00:01 30.05.2025
"Instagram" istifadəçiləri smartfonların həddindən artıq qızmasından şikayətlənirlər
16:05 29.05.2025
ABŞ-nin Suriyadakı səfirliyi işini bərpa etdi
15:50 29.05.2025
Tramp HİV pandemiyası ilə bağlı Avropa ölkələrini ittiham etdi
14:54 29.05.2025
"Amerikanın Səsi" radiostansiyasının bütün əməkdaşları işdən çıxarılacaq
14:06 29.05.2025
Azərbaycan iqtisadi mürəkkəblik üzrə artım tempinə görə lider olub
13:54 29.05.2025
Kəlbəcərdə minaya düşən hərbçimizin vəziyyəti açıqlandı
13:28 29.05.2025
Səudiyyə Ərəbistanında saxlanılan iranlı din xadimi azad edilib
13:05 29.05.2025
Britaniya kibermüharibəyə hazırlaşır? Süni intellekt və hakerlərə 1 milyard funt sterlinq ayrıldı
13:04 29.05.2025
Məhəmməd Şahbaz Şərifin Azərbaycana səfəri başa çatıb
13:02 29.05.2025
Azərbaycan və Səudiyyə Ərəbistanı işgüzar əlaqələri genişləndirəcək
12:29 29.05.2025
Yol polisi körpə uşaqla avtomobil idarə edən sürücülərə müraciət edib
12:27 29.05.2025
Roman Qriqorçuk Azərbaycana qayıdır?
09:46 29.05.2025
Lisey və gimnaziyalarla bağlı qadağa ləğv olundu
09:27 29.05.2025
Hamısı