Ekspertlərin proqnozuna görə, dünyada gedən bahalaşma daha da dərinləşərək növbəti qlobal iqtisadi böhranı gətirib çıxaracaq. İddialara görə, bir çox ölkələrdə müşahidə edilən bahalaşmadan sonra iqtisadi-sosial problemlərin daha da dərinləşməsi qaçılmaz olacaq.
Aparılan araşdırmalar onu göstərir ki, artıq bir tərəfdən pandemiya, bir tərəfdən isə Rusiyanın Ukraynada apardığı müharibə yüksək bahalaşma ilə bərabər dünya iqtisadiyyatına təsir göstərən ağır təlatümlərin baş verməsinə şərait yaradıb.
İqtisadçı Rəşad Həsənov Ednews-a açıqlaması zamanı bildirib ki, gözlənilən qlobal böhran dünyada yoxsulluq risklərini daha da artıracaq.
“Dünya ölkələri müəyyən bir iqtisadi böhranın astanasındadır. Bütün beynəlxalq təşkilatların hesabatlarında bunun baş verəcəyi ehtimal olunur. Bu hesabatlarda təkcə qiymətlərin bahalaşması yox, eyni zamanda iqtisadi fəsadlar yarada biləcək digər problemlər də nəzərə alınıb. Proqnozlara görə, 2023-ci ildə əsas iqtisadi çətinlik olan ərzaq qıtlığı ciddi problemlər yaradacaq. Həmçinin pandemiya dövründə aparılan maliyyə siyasəti nəticəsində yaranan pul kütləsinin bolluğundan qaynaqlanan qiymətlərin sürətli artımı və eləcə də digər qlobal problemlər dünya üçün ciddi böhran yaradıb. Bununla yanaşı, siyasi faktorlar, ən əsası Rusiya-Ukrayna müharibəsi fonunda neft qiymətlərinin bahalaşması bütövlükdə istehsalın, tədarükün və təchizatın sahələrində maya dəyərinin artmasına gətirib çıxarır, bu da yüksək inflyasiya deməkdir. Bu da dünyanın bir sıra ölkələrində əhalinin alıcılıq qabiliyyəti zəiflədəcək və yoxsulluq rikslərini artıracaq. Bu müharibə Avropa iqtisadiyyatına çox mənfi təsir göstərəcək”.
Azərbaycan iqtisadiyyatının dünya iqtisadi bazarına inteqrasiya olunduğunu deyən R.Həsənov ölkəmizin də böhranın doğuracağı risklər ilə üz-üzə qalacağını qeyd edib.
“Qlobal böhran Azərbaycana müəyyən aspektlərdən təsir olacaq. Birincisi, əgər qlobal iqtisadiyyat tənəzzülə düçar olsa, bu tələbin aşağı düşməsinə, enerji bazarında isə resursların azalmasına səbəb olacaq. Bu da Azərbaycanın dövlət gəlirlərinə öz mənfi təsirini göstərəcək, nəticədə hökümət ciddi büdcə kəsrlərinə getmək məcburiyyətində qalacaq. Onu da nəzərə alaq ki, Azərbaycanın büdcə xərclərində ümumdaxili məhsul əsas paya malikdir. Belə bir şəraitdə ümumdaxili məhsulun artım imkanları məhdudlaşa bilər”.
İqtisadçı, həmçinin qeyd edib ki, iqtisadi böhran hökumətin sosial siyasətində də əngəllər yarada bilər. Onun sözlərinə görə, bu səbəbdən də sosial qruplara dəstək layihələr də gecikə bilər.
“Bu da əhali arasında yoxsulluğun artmasına gətirib çıxaracaq, hətta insanların sosial gəlirlərinə mənfi təsir göstərməklə onları daha ucuz və keyfiyyətsiz qida məhsulları tədarük etməyə məcbur edəcək. Əhalinin günlük tələbat məhsullarının alışında çətinliklərə üzləşəcəyinə şahidi olacağıq”.
Rəşad Həsənov hökumətin böhranın təsirinin və riskinin azalması üçün görəcəyi tədbirlər planı haqqında da fikir bildirib.
“Azərbaycan hər zamanki kimi iqtisadi və sosial məsələlər ilə bağlı müəyyən proqramlar hazırlayır. Hətta bununla bağlı Prezident İlham Əliyevin sərəncamı var. Bundan başqa Nazirlər Kabinetində isə işçi qrupu yaradılıb. Bu qrup istehlak səbətinə daxil olan məhsullar, eləcə də onun istehsalı və idxalı kimi məsələlərin nizalanması ilə əlaqəli olan sosial proqramlar üzərində işləməkdədir. Yaxın gələcəkdə bu proqramların hansı müsbət nəticələr verəcəyinə görəcəyik”.
Sonda R.Həsənov Azərbaycanda böhrana qarşı mübarizə aparmaq üçün iki istiqamətdə fəaliyyətlərin aparılmasına ehtiyac olduğunu diqqətə çatdırıb.
“Yaxşı olardı ki, ölkədə ərzaq ehtiyatlarının artırılması, sahibkalıq subyektlərinin dəstəklənməsi ilə bağlı layihələr həyata keçirilsin. Xüsusilə, maliyyə təminatı baxımından sahibkarlara kömək göstərmək lazımdır, çünki onlar öz məhsullarını və mallarını uzun müddət ehtiyatda saxlaya bilməzlər. Bizim bazar kiçik bir bazar olduğundan onun təhlükəsizliyini təmin etmək, risklərdən sığortalamaq mümkündür. Uzun müddətə gəldikdə isə bu dövrdə istehsalın artırılması, bazarda rəqabət mühitinin yaradılması, idxaldan asıllığın azaldılması kimi məsələlərin ətrafında xeyli işlər görülə bilər, müəyyən təşəbbüslər ortalığa qoyula bilər. Son dövrlər ərzaqlıq buğda istehsalı sahəsində mexanizmlər tətbiq olunub. Bu istiqamətdə artıq hüquqi məsələlər öz həllini tapıb”.
Yunis Abdullayev
