Son 1 ildə təkcə enerji sektorunda təxminən 1 trilyard ziyana uğrayan Avropa öz ehtiyaclarını təmin etmək üçün müxtəlif sahələrə baş vurmaq məcburiyyətində qalıb. Söhbət Ukrayna ilə Rusiya arasında başlanan müharibədən sonra Rusiya üzərində ağır sanksiyalar səbəbindən dondurulan iqtisadi və diplomatik əlaqələrdən gedir. Hazırda istifadəsiz qalan Rusiya qazı və Avropanın enerji ehtiyacı kontekstində ciddi iqtisadi paradokslar meydana gəlib.
Qara dəniz sularından keçən Azərbaycan enerjisi
İki gün öncə Rumıniya, Azərbaycan, Gürcüstan və Macarıstan arasında yaşıl enerji sahəsində strateji tərəfdaşlığa dair imzalanan saziş bir sıra mühüm sahələrdə uzunmüddətli əməkdaşlıq üçün çərçivə yaratmaqla yanaşı, həm də alternativ enerji təminatı baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edib. Bundan əlavə, Türkmənistan qazının Xəzər hövzəsindən Şərqi Avropaya nəqli də bu baxımdan müəyyən ehtiyacların qarşılanmasında əhəmiyyətli bir addımdır. Lakin bütün bunların Avropanı nə dərəcədə qane edə bilməsi birmənalı olaraq sual altındadır. Yeganə məntiqəuyğun çıxış yolu isə Rusiya qazının Avropaya nəqlinin hansısa bir alternativ yolla bərpa edilməsi ola bilər.
Bəs sərt qış mövsümündə alternativ enerji axtarışında olan Avropa ölkələri istifadəsiz qalan Rusiya qazını necə əldə edə bilər?
Bəzi ekspertlərə görə bu qeyri-mümkün hesab edilsə də, məsələyə daha optimal yanaşdıqda həm strateji, həm də diplomatiya nöqteyi nəzərdən Türkiyəni uyğun vasitəçi kimi görmək olar.
Təbii ki, burada vaxtilə Rusiyanın ildə təxminən 155 milyard kubmetr qaz ixrac edə bildiyi “Yamal-Avropa”, “Şimal axını-1” xətti ilə, “Soyuz” qaz kəməri (Ukrayna qaz nəql sistemi üzərindən) və Türkiyədəki “Türk axını-2” kəmərləri nəzərə alınarsa, Türkiyə heç cür Rusiya qazının nəqlini tam həcmdə üzərinə götürə bilməz. Lakin yaranan böhran müddətində bunu bir çıxış yolu kimi görmək mümkündür. O ki, qaldı bunu Tükiyənin və ya Qazpromun hansısa maraqlara görə qəbul edib etməyəcəyinə, bu artıq həm Rusiyanın gələcək taleyi barədə verəcəyi qərarlara, həm də Türkiyənin Rusiya qazını öz üzrəindən ötürməklə əldə edəcəyi qazanca bağlıdır.
Elnur Ənvəroğlu
