Afrikada öz təsir gücünü itirməkdə olan Fransa uzun müddətdir ki, iqtisadi asılılığa hökm etdiyi bu ölkələrin azad və fərqli yöndə siyasət aparmasına öz reaksiyasını bildirib. Rəsmi Paris xammal ehtiyatlarını qarşılamaq üçün ənənəvi yolları mühafizə etməkdə qərarlı olsa da, afrikalılar öz iqtisadiyyatlarını bərqərar etmək üçün üsyan edirlər.
Fransız iqtisadi asılılığını artıq qəbullanmayan Afrika dövlətləri hansı yöndə addımlar ata bilər?
Fransanın Afrika ilə bağlı "müasir müstəmləkəçilik" siyasəti Afrika ölkələri üçün "qazan-uduz" vəziyyəti yaradıb. Müstəmləkəçiliyin sonlanmasından sonra Afrika ölkələrinin təbii resursları və işçi qüvvələrindən ədalətsiz şəkildə istifadə Fransız iqtisadiyyatının yüksəlməsinə təkan verib. Son illərdə daha azad siyasət yeritməyə yönələn Niger, Konqo və Qabon kimi ölkələr öz ərazilərində Fransa ordusunun yer almamalı olduğunu bildiriblər. Adıçəkilən ölkələr artıq öz təhlükəsizliklərini qorumağa qadir olduqlarını və ölkələrinin heç bir xarici hərbi qüvvəyə ehtiyac olmadığını açıqlayıblar. Bundan əlavə, Benin, Toqo, Burkina Faso, Mali, Seneqal, Fil Dişi Sahili, Niger və Qvineya Bisau kimi daha çox ölkə valyuta ehtiyatlarını Fransa Mərkəzi Bankına yatırırdısa, indi onlar ehtiyatlarını Seneqala köçürmək qərarına gəliblər.
Fransa təsirindən qurtulmağa çalışan Afrika ölkələri hansı ölkələrlə yaxınlaşacaq?
Rusiya, Çin və Türkiyə Fransanın təktərəfli iqtisadi siyasətini sonlandırmaq üçün Mali, Qabon, Seneqal və Niger kimi Afrika ölkələrinə bir sıra vədlər verib. Türkiyə və Rusiya artıq bu ölkələrə taxıl ixracı həyata keçirmək üçün razılaşma əldə ediblər. Afrikalılar taxıl, əmtəə, gübrə, nüvə texnologiyası və silah-sursat mənbəyi olan Rusiya ilə əməkdaşlıqda çox maraqlıdırlar. Qərbin uzun illərdir ki davam edən zorakılığından və biganəliyindən qaynaqlanan Qərb nifrəti Rusiyanın verdiyi vədləri afrikalılar üçün daha da cəlbedici edib. Misal üçün, Nigeriyanın Rusiyadan nüvə yanacağı idxalının həcmini iki dəfə artırması, və Fransaya uranium ixracını dayandırması Fransanın son zamanlardakı ən böyük uğursuzluğu oldu.
Mövzu ilə bağlı Ednews-a danışan Malili politoloq Kalil Sarmoye Fransanın sonda öz keçmiş müstəmləkələrinin müstəmləkəsi olacağını bildirib.
“Əslində Fransanı onun Afrikadakı iqtisadi əməkdaşları olmadan təsəvvür etmək olduqca çətindir. Nigerdən uran, Malidən qızıl, Qabondan ağac, Fil Dişi Sahilindən kakao və s. kimi resurslar uzun illərdir ki, Fransanın xammal ehtiyatlarının əsas bir hissəsini təşkil edir. Lakin, Fransanın ədalətsiz iqtisadi münasibətlər yaratması nəticəsində Afrika ölkələrində Fransanın bu istismarına qarşı üsyanlar başlayıb. Bununla da Fransanın materikdəki nüfuzu getdikcə azalır. Fransa burada ən çox uranium idxalının ləğv edilməsinə görə zərərə uğradı. Məlumdur ki, Fransa üçün nüvə enerjisi olduqca vacibdir. Beləki, ölkə öz daxili enerji təlabatının 80%-ni AES hesabına təmin edir. Hadisələrin gedişini müşahidə etsək görərik ki, Fransa yaxın gələcəkdə özü Afrika ölkələri ilə daha ədalətli və sağlam iqtisadi münasibətlər yaratmaq üçün müraciət edəcək. Nəticə etibarilə, heç bir şübhəsiz deyəcəyəm ki, Fransa keçmiş müstəmləkələrinin müstəmləkəsi olacaq”.
Fərid Axund
