Sentyabrın 14-də Hollandiyanın beynəlxalq enerji və əmtəə ticarət şirkəti olan Vitol, Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti SOCAR ilə 2021-ci ilin oktyabr ayından etibarən Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) neft boru kəməri ilə ildə 1 milyon ton Türkmənistan neftinin nəqlinə dair müqavilə imzalayıb. Bu razılaşma nəinki iki türk dövlətləri arasında neft gəlirlərinin səmərələşdirilməsi, hətta neft bazarında rəqib şirkətlərin də imkanlarını da məhtudlaşdırıb.
Hələ ötən ildən müzakirə mövzusu olub, lakin pandemiya səbəbindən açıq məsələ kimi qalan bu razılaşmanın imzalanması nəticəsində Türkmənistan neftinin Rusiyanın Novorosiysk neft kəməri vasitəsilə nəqli təxminən 50% azalacaq. Hazırda Türkmənistan neftinin Rusiya Federasiyası üzərindən tranziti aylıq təxminən 160 min ton təşkil edir. Neft, xammal şəklində tankerlərlə Xəzər dənizi vasitəsilə Mahaçqala limanına daşınır və oradan neft kəməri ilə Novorossiyskə nəql olunur. Deməli 50% düşüş olacağı təqdirdə, proqnozlara görə, bu miqdar 80 min tona enəcək.
Bundan əlavə, Rusiya mətbuatı yazır ki, Azərbaycan və Rusiya uzun müddətdir Türkmənistan nefti uğrunda mübarizə aparır və bu müqavilə yeni rəqabətin mərhələsini başladacaq.
Digər maraq doğuran məsələ bu razılaşmanın gələcəkdə Azərbaycan daxilində yanacaq qiymətlərinə təsiridir.
Məsələ ilə bağlı iqtisadi ekspert Natiq Cəfərli EDNews.net-ə açıqlama verib. O Türkmənistanla Azərbaycan arasında son zamanlar münasibətlərin yaxşılaşması və bunun müsbət nəticələri barədə söz açıb.
“İlk öncə bunu qeyd edim ki, Azərbaycanla Türkmənistan arasında münasibətlərin son zamanlarda ciddi şəkildə normallaşmasına şahid oluruq. “Dostluq” yatağı ilə bağlı bağlanmış müqavilə bunun sübutudur və Türkmənistan neftinin Azərbaycan ərazisi ilə nəqlinin artırılması təbii ki, bu əməkdaşlığın və yaxınlaşmanın növbəti əlamətlərindən biridir. Tranzit yolu ilə Azərbaycan üzərindən türkmən neftinin nəql edilməsi təbii ki, kifayət qədər ciddi tranzit gəlirlərinin artmasına da səbəb ola bilər. Bu eyni zamanda, gələcəkdə Türkmənistan qazı ilə də bağlı və ümumiyyətlə Türkmənistan-Azərbaycan münasibətlərinin yaxşılaşdırılması ilə bağlı addımların təməlini qoyur və Avropa bazarına türkmən neftinin çıxmasına şərait yaradır. Bunun özü də kifayət qədər ciddi və irəliyə atılacaq bir addımdır”.
Ekspert həmçinin, Türkmənistanın BTC-yə üz tutmasının Rusiyanın mənfi reaksiyasına səbəb olub-olamayacağı və olarsa bunun müqabilində hansı konkret addımları ata biləcəyi, o cümlədən bu rəqabətin necə və hansı formada davam edəcəyi barədə fikir bildirib.
“Rusiya məsələsinə gəlincə, bu cür atılan addımlar hər zaman Rusiyanın etirazına, yaxud da qıcığına səbəb olur. Lakin fikrimcə Rusiya indiki dövrdə Türkmənistan və Azərbaycan rəhbərliyinin birgə atdığı addımlarla bağlı hansısa bir kəskin reaksiya verməyəcək. Çünki Rusiya hazırda Şimal Axını 2 və digər məsələlərlə bağlı Aİ ilə danışıqların son mərhələsindədir. Hesab edirəm ki, burada qlobal bir anlaşma da var. Xüsusilə ŞA2 layihəsinin Almaniya və Aİ tərəfindən dəstəklənməsi həm də ona hesablanıb ki, gələcəkdə Rusiyada TransXəzər boru kəmərlərinin çəkilməsinə və Türkmənistan enerji daşıyıcılarının Avropa bazarına çıxarılmasına da Rusiya maneçilik törətməsin. Yəni bu qlobal anlaşmanın bir tərkib hissəsi kimi də ola bilər”.
Elnur Ənvəroğlu
