Kazan şəhərində keçiriləcək BRİCS-in növbəti sammiti Rusiyanın geosiyasi tarixi üçün ciddi dönüş nöqtəsi ola bilər. Zamanın aramla eroziyaya uğratdığı qərbin dünya nizamı yerini yeni, daha mobil koalisiyaların formalaşdırdığı dünya nizamına verir. Bu nizam dövlətlərə daha müstəqil hərəkət etməyə imkan verir, azadlıqlara və xüsusiyyətlərə qarşı “daha anlayışlıdır”. Təəccüblü deyil ki, dünyanın aparıcı güclərindən olan Çinin dövlət başçısı Sin Çzipin də bu nizamın hərəkətverici qüvvələrindən biridir. BMT Baş Katibi Antonio Qutiereşin də qatılmasıyla bu assambleyada qlobal idarəetmənin dinamikasına dair bir sıra önəmli məsələ müzakirə olunacaq.
Uzunmüddətli əməkdaşlığa doğru
Ənənəvi olaraq BMT həmişə çoxtərəfli müzakirənin təcəssümü hesab olunub. Amma Qərbin güc mərkəzlərinin təzyiqləri fonunda bu gün BMT-nin çoxtərəfliliyi sual altındadır. Kazanda keçiriləcək bu sammit BMT – yə keçmiş koalisiyalarla yeni tendensiyalar arasında moderator rolunda iştirak etmək şansı qazandıracaq. BRİCS sadəcə iqtisadi birlik deyil, bu birliyin üzvləri özlərini qərb dominantlığına qarşı ciddi alternativ kimi təsdiqləməkdədirlər. Birqütblü dünya öz yerini dünya haqqında qərar vermək iqtidarında olan bir neçə dövlətin də olduğu çoxqütblü dünyaya verir.
Kazan Sammiti özlüyündə BRİCS-ə beynəlxalq əməkdaşlığın yeni xəritəsini çəkmək üçün bənzərsiz şans verir. Sammitdə iştirak edən dövlət başçıları iqtisadiyyatdan tutmuş, təhlükəsizliyə, ekoloji problemlərə qədər bir çox məsələlərdə fikir mübadiləsi apara biləcəklər.
Strateji müttəfiqliklər formalaşdıraraq dünya əhalisinin 45%-ni təmsil edən bu qrup öz təsir dairəsinin genişləndirməyə çalışmaqla bərabər özlərini Beynəlxalq Valyuta Fondu, Dünya Bankı kimi Bretton-Vuds institutlarında marjinallaşdırılmış hiss edən inkişafda olan dövlətlərə alternativ platforma yaratmaqdır. Bu müzakirələr miqyasından asılı olaraq, hətta dünyanın iqtisadi oyunlarının qaydalarını da müəyyən edə bilər.
Qərbin Cavabı
Qərb kənarda durmaq əvəzinə BRİCS-in daha populyar və inkişaf edən dinamikasına reaksiya verməlidir. Fikir ayrılıqları yaşayan, başqaları ilə eyni yanaşmaları bölüşməyən qərb dövlətləri yeni bazara qarşı fikirlərini formalaşdırmağa məcburdular. Hazırki situasiya tərəflər arasında gərginləşmə və Mərkəzləşdirilmiş Avropa iqtisadi institutlarına etibarın itməyi ilə xarakterizə olunur. NATO-nun və Avropa dövlətlərinin BRİCS-ə qarşı münasibəti adaptasiya üçün uyğun olan qızğın debatlar yarada bilər.
Bu tədbirdə iştirak etməklə Qutierreş çox güman ki, BMT-nin dəyişən dünyada öz rolunu geri qaytarmaq istəyini göstərir. Onun müdaxiləsi Cənub-Cənub dialoqunun artan əhəmiyyətini vurğulamağa, yeni əməkdaşlıqlar mövzusunda fərqliliklər çərçivəsinə sığmayan partnyorlar əldə etməyə imkan verəcək.
Qlobal Cənub üçün İmkan
Bu sammit həmçinin Qlobal Cənubun səsinin beynəlxalq arenada eşitdirmək istəyən dövlətləri üçün yeni imkanlar pəncərəsi də aça bilər. Fikirlərini eşitdirə bilməyən bu dövlətlər BRİCS-in resurs və təcrübələrindən yararlanmaqla onların reallıqlarına və ehtiyaclarına əsaslanan inkişf modelləri yarada bilərlər.
Çoxtərəfliliyin gələcəyi
İkinci Dünya Müharibəsindən sonra təsis olunan çoxtərəflilik anlayışı özünün süqut dövrünü yaşayır. Formalaşmış institutlar var ki, iqlim dəyişikliyi, artan sosial bərabərsizlik kimi bəzi problemlərin effektiv həllinə nail ola bilir. BRİCS sammiti çoxtərəfliliyin yeni modelini təklif edə bilər. Bu model “Qlobal Cənub” ölkələri arasında Qərb strukturuna bənzər formada sinerjiya yarada bilər.
BRİCS-in Kazan sammitindən sonrakı gələcək olduqca gözəl görünür.Bu sadəcə diplomatik müzakirələr seriyası deyil, həm də yeni dünya nizamı üçün laboratoriyadır. Hər şey planlaşdırıldığı kimi olsa, Qərb qlobal məsələlərin həllində hakimiyyətin bölüşdürülməsinə sahib ola bilər. Nəticədə inkişaf etməkdə olan dövlətlər də bu transformasiyadan öz payını alar.
Bu sammit Qərb üstünlüyü erasının sonu, “Qlobal Cənub”-un da səsinin eşidildiyi yeni eranın başlanğıcı ola bilər. Beləliklə biz Kazan Sammitində baş verəcəklər qarşıdakı onillikləri necə gördüyümüzlə bağlı ipucları verəcək.
.
Equnçi Behanzin-Qaradərillərin Müdafiəsi üzrə Beynəlxalq Liqanın yaradıcısı və prezidenti, “Panafrikan qardaşlar”təşkilatının nümayəndəsi,aktivist.
