Kitablara düşən MÜHARİBƏLƏR

Dünya 15:00 04.10.2023

Ədəbiyyatın əbədi və əzəli mövzuları var: ölüm, yaradılış, tanrı, sevgi, xeyir-şər və s. Bir də var müharibə mövzusu. Əslində bütün bu mövzular zəncirvari şəkildə müharibə mövzusunda birləşir. Biz bu əsərlərdə ölümü də görürük, sevgini də, xeyri-şəri də.

Müharibədən bəhs edən məşhur əsərlər var: Şoloxov “Sakit Don”, Tolstoy “Hərb və Sülh”, “Hacı Murad”, “Kazaklar”, Hemenquey “Əlvida, silah”, Nikolay Qoqol “Taras Bulba”, Mixail Bulqakov “Ağ qvardiya”, Remark “Qərb cəbhəsində yenilik yoxdur” və s.

Çanaqqala döyüşündəki bir hadisəni xatırlayaq.

Bir gün döyüşə tələbələri gətirirlər və onlar müharibədə iştirak etmək istədiklərini deyirlər. Komandir uşaqlardan soruşur:

- Siz heç müharibədə olmusunuz?
Uşaqlardan biri cavab verir:
- Yox… Amma filmlərdən, romanlardan necə bir şey olduğunu təxmin edirik.

Komandir gülümsünür və əsgərlərin birinin qulağına pıçıldayır ki, getsin bir-iki top atsın. Əsgər əmri yerinə yetirəndə uşaqlar hay-küylə ora-bura səpələnir, qorxudan titrəməyə başlayırlar. Komandir deyir ki, uşaqlar, müharibənin içində olmaq çölündə olmağa bənzəməz. Sizin gördüyünüz, oxuduğunuz müharibə səhnələri yalnız aysberqin bir üzüdür.

Yuxarıda sadaladığım bir çox əsərlər bizi həmin dövrün ab-havasına, müharibənin dəhşətlərinə aparır. “Sakit Don”da kazakların həyatı qəfil başlayan Birinci Dünya Müharibəsi ilə tamam başqa rəng alır: xəyanətlər, aldanışlar, nifrət başlayır. Yazıçı Don çayının lal-dinməz yerində durmasını təsvir edərək, bunun fonunda insanların müharibədən əvvəlki və sonrakı xarakterlərini ustalıqla təsvir edir.

Tolstoy “Hərb və sülh”ü 6 ilə yazıb. Rus və fransız müharibəsinin dəhşəti, axıdılan qanlar, dağıdılan evlər və eyni zamanda çirklənmiş rus elitası. Tolstoy yazır ki, I Aleksandr kefcil, ədabaz bir adamdır, günü bal-maskaradlarda qadınlarla vals oynamaqda keçir. Fransızların hücum xəbərini də elə belə ziyafətlərin birində eşidir. Məğlubiyyətdən sonra ruslar barışıq imzalayır. İkinci mərhələdə isə rus xalqı Rusiyanın istiqlaliyyəti uğrunda vuruşur, bu dəfə isə başçı Kutuzovdur. Napoleonun işğalçı ordusu rus torpaqlarından qovulur.

Müharibələrin dəhşətini, insanların ikiləşməsini, dəyişməsini, ölümü, göz yaşını, evindən didərgin olan insanları göstərir bu əsərlər. Biz özümüzü orda döyüşən qəhrəmanların yerində görürük, güllələrin səsi, atılan toplar bizi səksəndirir. Ya da döyüşənləri həsrətlə gözləyənlərin yerində hiss edirik özümüzü.

Həyatın amansız qaydaları olur: sənin yaşadığın torpağı ələ keçirtmək istəyən, acımasızca insanları güllələyən işğalçılar sakit, şad-xürrəm keçən gözəl günlərin üstündən qalın bir xətt çəkir.

Müharibədən bəhs edən əsərlərdə həyat iki hissəyə bölünür:

1. Müharibədə keçən amansız həyat;

2. Döyüşənləri həsrətlə gözləyən qadınlar, qocalar və uşaqlar.

Hər anı qorxu, səksəkə içində keçən günlər. Bəzən müharibənin içində olanlar deyil, arxa cəbhədə öz sevdiklərini gözləyən insanlar daha çox əzab çəkirlər. Müharibələr bu insanları dəyişdirir, əsəblərini sıradan çıxarır. Ancaq döyüşdən qayıdanın qarşısında özünü sındırmır, vüqarlı tutur. Çünki bilir ki, bəzən müharibə labüd olur.

Əlbəttə, müharibə amansızdır, heç kim heç kimin ölümünü istəmir. Bu əsərlər də müharibənin dünyanın ən gözəl, möhtəşəm bir şey olduğunu demir. Sadəcə müharibənin də bizim həyatın tərkib hissəsinə çevrildiyini deyir və başqalarının bədbəxtliyi üzərində xoşbəxtlik yaratmaq istəyən işğalçıların amansızlığını təsvir edir. Müharibəni də yaradanlar məhz bu cür düşünən beyinlərdir. Onlar şair demiş, günəşin, axar suyun düşmənidirlər. Onların üzündən torpaqlar işğal olunur, insanlar öldürülür, göz yaşları dayanmır, ailələr, nəsillər bədbəxt olur.

Hər şey keçib gedir, döyüşlər, qorxu içində keçirilən gecələr, güllə səsləri və s. Ancaq bütün bu dəhşətlərin sonrakı izləri heç vaxt yaddan çıxmır.

Müharibədən bəhs edən əsərlər müharibələrdən sonra qalan xatirələrdir. Şəhərlər işğal olunur, ancaq xatirələri işğal etmək heç vaxt mümkün deyil…

Oğuz

Anar: "Gücümü Azərbaycan xalqından alıram" - MÜSAHİBƏ

Xəbər xətti

İlham Əliyev Türkiyə və Xorvatiya liderləri ilə görüşdü
14:25 01.12.2023
İnsanlar QİÇS-ə necə yoluxur? - Ekspertdən AÇIQLAMA
İnsanlar QİÇS-ə necə yoluxur? - Ekspertdən AÇIQLAMA
14:20 01.12.2023
Poroşenkonun Ukraynadan çıxışına icazə verilmədi
14:15 01.12.2023
Zərdabda ikinci sinif şagirdi vəfat ETDİ
Zərdabda ikinci sinif şagirdi vəfat ETDİ
14:08 01.12.2023
Azərbaycanda yayılan qızılca xəstəliyinin səbəbləri... - Məktəblilərin ölümü... - ÇIXIŞ YOLU NƏDİR?
14:00 01.12.2023
DYP-dən maşınların şüşələrinə yazı yazanlara XƏBƏRDARLIQ
13:53 01.12.2023
Azərbaycan XİN Rumıniyanın milli bayramını təbrik etdi
13:39 01.12.2023
Ispaniya: Israil beynəlxalq hüquqa hörmət etmir
Ispaniya: Israil beynəlxalq hüquqa hörmət etmir
13:30 01.12.2023
Rəqabət Məcəlləsi haqqında qanun layihəsi Milli Məclisin plenar iclasına tövsiyə edilib
13:25 01.12.2023
50-yə yaxın şəxsi işə düzəltmək adı ilə aldadan keçmiş məhkum TUTULDU
13:20 01.12.2023
Krımda qasırğa nəticəsində 5 nəfər ölüb, 12 nəfər yaralanıb
Krımda qasırğa nəticəsində 5 nəfər ölüb, 12 nəfər yaralanıb
13:12 01.12.2023
Politoloq: "Azərbaycan bir gün bu addımlara qarşı çox kəskin reaksiya verəcək" - ŞƏRH
13:05 01.12.2023
DİN-dən əhaliyə növbəti ÇAĞIRIŞ
12:52 01.12.2023
Maliyyə naziri büdcə haqqında qanun layihəsinə dəyişiklikləri MM-ə təqdim edib
12:47 01.12.2023
Qazaxıstan nüvə silahını sınaqdan keçirərək “bu bizə dərs olsun” mesajı verib
Qazaxıstan nüvə silahını sınaqdan keçirərək “bu bizə dərs olsun” mesajı verib
12:37 01.12.2023
Rusiya Asiyadan niyə narahatdır? - ANALİTİKA
12:30 01.12.2023
Almaniyada işsizlik rekord həddə çatıb
Almaniyada işsizlik rekord həddə çatıb
12:25 01.12.2023
Şənbə gününün HAVA PROQNOZU açıqlandı
12:23 01.12.2023
Trampın həyatı film olur
12:20 01.12.2023
Britaniya xalqının böyük bir qismi Aİ - yə qatılmağın lehinədir - SORĞU
Britaniya xalqının böyük bir qismi Aİ - yə qatılmağın lehinədir - SORĞU
12:15 01.12.2023
Bakıda bu məktəb qızılcaya görə distant təhsilə KEÇDİ
12:12 01.12.2023
Həmasdan İsrailə növbəti XƏBƏRDARLIQ
Həmasdan İsrailə növbəti XƏBƏRDARLIQ
12:12 01.12.2023
1 milyonluq divar rəsmi söküldü
12:09 01.12.2023
Sabirabadda 1 yaşlı körpənin ölümü ilə bağlı TƏBİB-dən AÇIQLAMA
12:02 01.12.2023
Yazı masası olmayan, sevgi məktublarını xanımından gizləyən Azərbaycanın Xalq şairi – Maraqlı faktlar
12:00 01.12.2023
2023-cü ildə Azərbaycanda turizm necə dəyişib?
2023-cü ildə Azərbaycanda turizm necə dəyişib?
11:58 01.12.2023
Ağdaşda 77 yaşlı qadını avtomobil vuraraq öldürüb
11:57 01.12.2023
Elşad Hacıyev vətəndaşlara ÇAĞIRIŞ ETDİ
11:47 01.12.2023
Aparıcı Samir Bayramlının avtomobilindən oğurluq edildi
Aparıcı Samir Bayramlının avtomobilindən oğurluq edildi
11:33 01.12.2023
Prezident İlham Əliyev rumıniyalı həmkarını təbrik edib
11:28 01.12.2023
Ceyhun Bayramovdan ATƏT-in Baş katibinə: ”İkili standartların tətbiqi qəbuledilməzdir”
11:25 01.12.2023
Bakının ən böyük bazarlarından birinin bağlanacağı iddialarına RƏSMİ CAVAB
11:21 01.12.2023
Anar: "Gücümü Azərbaycan xalqından alıram" - MÜSAHİBƏ
11:16 01.12.2023
Zeynəb Xanlarovanın 23 yaşlı nəvəsinə Milli Məclisdə vəzifə VERİLDİ
Zeynəb Xanlarovanın 23 yaşlı nəvəsinə Milli Məclisdə vəzifə VERİLDİ
11:12 01.12.2023
Yerin fırlanma sürəti zəifləyir - 200 milyon il sonra...
11:10 01.12.2023
QİÇS-ə yoluxan hamilə qadın sağlam uşaq dünyaya gətirə bilərmi? – Rəsmi AÇIQLAMA
QİÇS-ə yoluxan hamilə qadın sağlam uşaq dünyaya gətirə bilərmi? – Rəsmi AÇIQLAMA
11:08 01.12.2023
Şuşada beynəlxalq elmi konfrans KEÇİRİLİR – YENİLƏNİB
11:03 01.12.2023
Ölkəmizdə QİÇS-ə yoluxanların 30 faizi qadınlardır – STATİSİKA
10:58 01.12.2023
Laçının işğaldan azad olunmasının üçüncü ildönümü - VİDEO
10:54 01.12.2023
Astrofizika kafedrası geomaqnit qasırğası barədə açıqlama yaydı
Astrofizika kafedrası geomaqnit qasırğası barədə açıqlama yaydı
10:44 01.12.2023
Hamısı