Qarabağda müharibənin bitməsinə baxmayaraq, münaqişə hələ ki, tam olaraq həllini tapmayıb.
Politoloq və Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutunun fəxri doktoru Oleq Kuznetsov Eurasia Diary-yə müsahibəsində bu barədə fikirlərini söyləyib.
Politoloq münaqişənin tam həllini Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün birmənalı şəkildə bərpa edilməsində gördüyünü deyib. Bundan sonra isə bölgədəki erməni əhalisinin hüquqi statusunun müəyyənləşdirilməsi üçün tədbirlər görülməli olduğunu bildirib.
“Təbii ki, ermənilərin etnik qrup kimi heç bir xüsusi hüququ olmamalıdır. Bundan əlavə, hesab edirəm ki, keçmiş "Artsax" sakinlərinin hər birinin Azərbaycan vətəndaşlığına qəbulu fərdi qaydada həyata keçirilməlidir. Belə ki, onların hər birinin Azərbaycana qarşı hərbi və digər cinayətlərin törədilməsində iştirakı yoxlanılmalı və yalnız bundan sonra vətəndaş hüquqları tam şəkildə təmin edilməlidir. Ola bilər ki, Qarabağdakı hər bir erməni sakini Azərbaycana yazılı şəkildə sədaqət andı içsin və buna qədər isə onlara dövlət büdcəsindən təqaüd, sosial müavinət, maaş verilməsin. Onlar Azərbaycan daxilindəki hüquqi sosiallaşmada vətəndaşlığı olmayan şəxsdən vətəndaşa çevrilən yolu keçməlidirlər, əks təqdirdə başlarından erməni təbliğatının sərsəmliklərini çıxartmaq çətin olacaq. Azərbaycanın isə yeni vətəndaşları arasında Kəlbəcəri yandıran piromanyaklara dəqiq ehtiyacı yoxdur”, politoloq bildirib.
Politoloq gələcəkdə iki xalqın Qarabağ ərazisində birgə yaşamasının mümkün olduğunu düşünür, lakin bunun üçün könüllü olaraq “fərdi denazifikasiya kursu” keçməyin lazım olduğunu qeyd edir.
“Bu halda iş fərdi və məqsədyönlü şəkildə aparılmalıdır. Ölkə rəhbərliyi hər bir yeni vətəndaşını yalnız ideoloji cəhətdən yenidən tərbiyə etməməli, həm də onun yeni çoxmillətli sosial mühitdə yer tapmasına diqqət ayırmalıdır. Düşünürəm ki, bu fəaliyyətdə əsas işi hüquq-mühafizə orqanları deyil, ombudsman aparatı və ya insan hüquqları üzrə müvəkkil yerinə yetirməlidir və onların səlahiyyətlərinə Azərbaycanın erməni əhalisinin ictimai-siyasi uyğunlaşması üzərində işləmək daxil edilməlidir”, Oleq Kuznetsov əlavə etdi.
Kuznetsov tarixçilərin bu mərhələdə münaqişənin həllinə kömək edə biləcəyinə əmin deyil.
“Bəlkə də 15 və ya 20 ildən sonra onlara ehtiyac olacaq. Ancaq hələ ki, hərbi polis və xüsusi xidmət orqanlarının fəaliyyəti daha aktualdır: Ermənistan əhalisi ciddi inzibati nəzarət altında saxlanılmalı, İrəvan və diaspora ilə təmaslara nəzarət edilməli, erməni millətçilərinin Azərbaycandakı erməni əhalisinə ideoloji təsir göstərmək cəhdlərinin qarşısı alınmalıdır”, Oleq Kuznetsov qeyd edib.
Vladimir Putin son çıxışında Qarabağın Azərbaycanın hüquqi ərazisi olduğunu desə də, Dağlıq Qarabağın statusunun bəlli olmadığı ifadəsini işlətdi. Oleq Kuznetsovun fikrincə, Prezident Putin bu açıqlamasında Dağlıq Qarabağ münaqişəsi tarixində son nöqtəni qoymaq üçün Azərbaycanın ölkə daxilində bu bölgənin statusu ilə bağlı bəzi hüquqi qərarlar qəbul etməsi lazım olduğunu nəzərdə tutub.
“Çox güman ki, Azərbaycan qanunları və qanunvericilik sistemi haqqında təsəvvürümə əsasən, Qarabağın Azərbaycan daxilində statusu, bütün mürəkkəb prosedura uyğun olaraq konstitusiya qanununun qəbul edilməsi şəklində müəyyən ediləcək. Mənə elə gəlir ki, bu qanunla ölkənin ümumi yurisdiksiyası, onun tərkibinə sonradan daxil edilmiş əraziləri əhatə etməlidir. Bu proses bir neçə il çəkəcək. Bu mənada, prezident Putin təmamilə haqlıdır: indi Qarabağın de-fakto statusu - Rusiya sülhməramlılarının nəzarəti altında olan ərazidir və o hələ de-yure Azərbaycanın tərkib hissəsi olmalıdır. Putin Qarabağın statusunun hələ müəyyənləşdirilmədiyini söyləyərkən məhz bunu nəzərdə tuturdu. Ancaq bu məsələ Azərbaycanın tamamilə daxili işidir, bunu müstəqil şəkildə, heç bir xarici təsir və təzyiq olmadan həll etməlidir və həll edəcək”, deyə politoloq fikrini tamamlayıb.
Müsahibəni aldı və tərcümə etdi: Gülnar Səlimova
