Ekspertlərin fikrincə bu il Avropanı dəhşətli qaz böhranı gözləyir. Arzuolunmayan bu böhran nəinki Avropanın dövlət rəsmilərini, böyük şirkətləri və sahibkarları, hətta adi vətəndaşların belə qorxulu yuxusuna çevirilib. Almaniyada və Çexiyada keçirilən etiraz aksiyaları və onların Rusiya ilə qaz anlaşmasına yenidən baxılması tələbi avropalıların heç də ağır böhranın nəticələrinə hazır olmadıqlarına işarə edir.
Avropa rəsmilərinin sözlərinə görə, Rusiya rəhbərliyi bilərəkdən onlara qarşı təzyiqləri artırmaq üçün təbii qazı silah kimi istifadə edir. Halbuki, bu iddiaları təkzib edən Rusiya rəsmiləri bəyan edirlər ki, Avropaya doğru gedən magistral boru kəmərlərində baş verən texniki problemlər səbəbindən qazın nəqli dayandırılıb.
Dünyanın nüfuzlu beynəlxalq media agentliyi CNN-də dərc olunan məqalədə qeyd edilir ki, Rusiya təbii qaz ixracını məhdudlaşdırması Avropada enerji böhranını daha da dərinləşdirir, bu da Avropada hökumətləri böyük şirkətləri və xüsusi çəkiyə malik olan biznes sahiblərini iflasdan qorumaq üçün milyardlar xərcləməyə məcbur edir.
Hətta bəzi ölkələr enerji böhranından doğacaq ağır iqtisadi təlatümlərin qarşısının alınması üçün məcburiyyət qarşısında qalaraq əlavə maliyyə vəsaitlərin ayrılmasını planlaşdırırlar.
CNN qeyd edir ki, Almaniaya hökuməti hazırda, yəni inflyasiyasının qalxdığı zaman ev təsərrüfatlarının, mülki obyektlərin və şirkətlərin böhranın ziyanlarından qorunmaqdan ötrü 65 milyad avro (65 milyard dollar) dəyərində ianə paketi elan edib. Bildiyimiz kimi, Avropanın ən böyük iqtisadiyyatına malik olan Almaniyanın ağır sənaye obyektləri, habelə bir çox istehsal xarakterli təsərrüfatları Rusiya qazından asılıdır.
Eyni zamanda Britaniyanın “Sunday Times” qəzeti də məlumat verir ki, baş nazirlik funksiyalarını yeni icra edən Liz Trass enerji xərclərinin artdığı vaxtda ev təsərrüfatlarına və biznes obyektlərinə maliyyə yardımı planlaşdırığını bəyan edib.
Avropa ölkələrinin qış aylarında qaz böhranın ağır nəticələrindən yan keçməsi nə dərəcədə ehtimal oluna bilər?
Enerji məsələləri üzrə ekspert Zəfər Vəliyevin fikrincə, Avropa bu çətin mərhələni müəyyən vasitələrlə uğurla keçmək iqtidarındadır.
“Elə bil ciddi böhran baş verə bilməz, çünki hazırda Avropada yeraltı qaz anbarlarında 54 milyard kub metr qaz ehtiyatları var. Bildiyimiz kimi, Avropada 100 - dən artıq yeraltı qaz anbarları var, bu da qaz ehtiyatlarının layihləşdirilməsinin 80-85 % - ni təşkil edir. Eyni zamanda Avropada noyabr ayının 1-nə qədər qaz anbarlarına vurulacaq 18 milyard kub metr aktiv qaz var. Bu da yeraltı qaz anbarlarının aktiv qaz həcmləri 85 % təşkil edəcək.
Bundan əlavə, cari ilin əvvələrindən Avropada mövcud 27 –dən artıq mayeləşdirilmiş təbii qaz terminallarında gündəlik 10-11 milyard kub metr qaz var. Bu çox yüksək rəqəmdir. Hətta əlavə edim ki, Avropanın qaz terminalları öz layihə güclərinin 75 % civarında fəaliyyət göstərirlər”.
Z.Vəliyev Avropada enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində digər alternativ mənbələrdən də istifadə ediləcəyini bildirib.
“Bunlar, əsasən karbohidrogenlər, dizel yanacağı, mazutdur. Bununla bərabər, Almaniyada, Polşada və Avropanın digər ölkələrində kömürlə işləyən elektrik stansiyaları öz fəaliyyətini bərpa ediblər”.
Qaz böhranına qarşı ciddi mübarizə aparmaq üçün Avropa hansı tədbirləri görəcək və bu tədbirlər nə dərəcədə öz səmərəliyini verəcək?
Məsələyə münasibət bildirən Neft Araşdırmaları Mərkəzinin sədri İlham Şaban Ednews-a açıqlamasında qeyd edib ki, Avropada bu istiqamətdə çoxdan zəruri addımlar atılmaqdadır, habelə Rusiyanın enerji daşıyıcılarından asıllığını birdəfəlik azaltmaq üçün ətralı müzakirələr də aparılır.
“Birinci addım, payız-qış mövsumu üçün yeraltı qaz anbarlarını maksimal şəkildə qazla doldurulmasından ibarətdir. May ayında verilən qərara görə, oktyabr ayına qədər qaz anbarlarında minumum 80 % qaz ehtiyatı toplanmalıdır. Avqustun 30 –da Avropa İttifaqı rəsmiləri bu göstəricinin artıq reallaşdığını bəyan etdilər. Sentyabrın 3-də verilən məlumata gəlincə isə yeraltı qaz anbarlarının tutumu, daha doğrusu, tutum imkanları 82%-ə qədər doldurulub”.
Rusiya qazına alternativ olan ölkələrdən cari ilin əvvəllərində Avropanın qaz idxalını artırdığını deyən İlham Şabanın sözlərinə görə, Şimali Afrika ölkələri – Tunis və Əlcəzair boru kəmərləri vasitəsi ilə xeyli həcmdə Avropa ölkələrinə qaz nəql edib.
“Bu il Əlcəzairdən 5 milyard, gələn il isə 10 milyard kub metr qazın ixrac edilməsi proqnozlaşdırılır. Boru kəmərləri ilə bərabər gəmi tankerləri də Avropaya maye qaz daşıyır. Bu mayın qazın həcmi də iki dəfə artırılıb.
Bir məqamı da xatırlatmaq istəyirəm ki, bəzi Avropa ölkələrində yeraltı qaz anbarları yoxdur, amma onların dənizə çıxışları var. Həmin ölkələrin sahillərində maye qazı adi qaza çevrilən infrastruktur qurulub. Bu çox təqdirəlayiq addım hesab olunur. Hətta maye qaz daşıyan gəmi tankerləri də həmin ölkənin qaz sisteminə birləşdirilə bilər”.
Bununla yanaşı, Avropanın gündəmində təkcə proqnozlaşdırılan qaz böhranı yox, həmçinin Avropanın bəzi ölkələrində vaxtı ilə Rusiya ilə enerji münasibətlərindən mənfəət əldə edən qaz şirkətlərinin maliyyə cəhətdən çökmə təhlükəsiz ilə üz-üzə qalması da əsas mövzuya çevrilib.
“Bloomberg” –in məlumatına əsasən qeyd olunur ki, Almaniyanın “Uniper” qaz nəhəngi Rusiyanın qaz müharibəsi səbəbindən maliyyə çöküşü ərəfəsindədir. Şirkət yüksək qiymətlərlə qaz almaqdan itkiləri ödəmək üçün daha 7 milyard avro yardıma ehtiyacı olacaq.
Bir çox ekspertlər hesab edirlər ki, nəhəng şirkətlərin iflasa uğraması Avropada geniş miqyasda işsiz ordusu yarada bilər, bu da, əlbəttə, sosial həyat səviyyəsini daha da ağırlaşdıracaq, kütləvi etirazlara səbəb olacaq.
Eyni zamanda Almaniyanın xarici işlər naziri Annalena Berbok da maraqlı açıqlama verib. O , qeyd edib ki, Avropada qaz tədarükünün kəsilməsi səbəbindən Avropa həmrəyliyi üçün risklər yaranıb. Bebor hesab edib ki, əgər Avropa qaz həmrəyliyi dağılmağa məruz qalsa, bu Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin qələbəsi olacaq.
Yunis Abdullayev
