“Elm Çində də olsa, onun ardınca gedin”…
Bu islamda elmə verilən qiymətdir. Hələ 7-ci əsrdə Məhəmməd peyğəmbər bu sözləri deyərkən həm də qadınları da nəzərdə tutur. Çünki onun digər bir kəlamında, “qadınlar əmanətinizdir” deyə vurğulanır.
Təəssüflər olsun ki, bu gün dünyanın bir çox yerlərində, xüsusilə də islam ölkələrində bu prinsiplərə riayət olunmur. Söhbət son günlər Əfqanıstanda müvəqqəti hökumətə rəhbərlik edən Taliban qrupunun qadın və qızları universitetlərdə təhsil almaq hüququndan məhrum edilməsindən gedir.
Xatırladaq ki, bir zamanlar Taliban ABŞ qoşunlarının Əfqanıstandan çıxarılması ilə bağlı Türkiyə və Pakistan tərəfindən dəstəklənən qüvvələrdən olub. Onun hakimiyyətə gəlməsilə bir çox boşluqların aradan qaldırılacağına ümidlər bəslənilsə də, bu özünü doğrulda bilmədi.
Yaranan problemlə bağlı pakistanlı siyasi analitik Mahmud ul Həsən Xan Ednews-a açıqlama verərkən bildirib ki, Taliban ilk gəlişində doğru görünsə də onun prinsipləri xeyli təhriflərə məruz qalıb.
“Fikrimcə, ortaya çıxan sosial-iqtisadi, geosiyasi və geostrateji acı reallıqlar onların arasında inam və rahatlıq səviyyəsini kəskin şəkildə dəyişib. Yaxın keçmişdə Pakistan və Türkiyə Əfqanıstanda sülh və sabitliyə nail olmaq üçün Asiyanın Dostları Forumu çərçivəsində birgə işləyirdilər, lakin təəssüf ki, sıfır səviyyəsində olan güc oyunu onu dağıtdı.
Əfqanıstan növbəti dəfə regionda təhlükəsizlik baxımından “parlaq nöqtə”yə çevrilib. Bu da Taliban müvəqqəti hökuməti ilə İslamabad və Pekin arasında artan “inamsızlığı” sürətləndirir. Belə ki, Talibanla Təhrik-i-Taliban Pakistan (TTP) və Əl-Qaidə arasında “müqəddəs ittifaq”ın yenidən yaranması mühüm regional paytaxtları sarsıdıb. Hətta ABŞ regionda bu “şər oxu” ilə bağlı ciddi narahatlıq nümayiş etdirir”.
Ekspertin sözlərinə görə, Talibanın müxtəlif qruplaşmaları və müxtəlif şəhər və vilayətlərə səpələnmiş sərkərdələri TTP və Əl-Qaidənin səssiz dəstəkçilərinə çevrilib.
“Təəssüf ki, İŞİD Əfqanıstan torpaqlarında yenidən güclənməyə başlayıb. Taliban bu cəhətdən düşmənin əlində oyuncağa çevrilməyə başlayıb”, - deyə Həsən Xan belə vurğulayıb.
Təhsilə gəlincə ekspert qeyd edib ki, Talibanın elmə olan münasibəti sadəcə islamın adına bir utancdır.
“Şübhəsiz ki, İslam əsas və ali təhsil almaqla əldə edilə bilən bilik, insan hikməti və məntiqini müdafiə edir, lakin təəssüf ki, Talibanın müvəqqəti hökumətinin İslamın əsas göstərişləri ilə bağlı öz şəxsi siyasəti və fəlsəfəsi var.
Bu baxımdan, qızların sadəcə olaraq təhsil almasına qadağa qoyulması islam dini adına bir utancdır. Bu yalnız onların tarixin keçmiş biabırçı əməllərinə, zəif insan hüquqları ənənələrinə, köhnəlmiş və qeyri-insani irsə söykənən yanaşmaları ola bilər.
Müvəqqəti Taliban hökumətinin region ölkələrinin, əsasən də Pakistan, Çin, Özbəkistan və Tacikistanın konstruktiv səylərinə əhəmiyyət verməməsi onun üçün böyük problemlər yaradır. Talibanın müvəqqəti hökumətinin regional tanınmasının ləngiməsi onların vətəndaş davranışından, siyasi yetkinliyə çata bilməməsindən irəli gəlir”.
Siyasi analitik həəmçinin qeyd edib ki, bu gün Pakistan və Türkiyə Əfqanıstanda azalan inzibati etimadın dirçəldilməsi üçün bütün mümkün diplomatik, sosial, siyasi və iqtisadi dəstəyi təmin etməklə, arzulanan regional sülh və sabitlik məqsədlərinə nail olmaq üçün yorulmadan səylə çalışır.
“Artıq xeyli maliyyə və iqtisadi yardımla yanaşı, humanitar yardımlar ardıcıl olaraq ölkəyə göndərilib. Bununla əlaqədar olaraq, hər iki ölkə hazırda ABŞ hökuməti tərəfindən maliyyə aktivlərinin azad edilməsini tələb edib. Hesab edirəm Pakistan və Türkiyə əfqan xalqına təhsil, səhiyyə, infrastrukturun inkişafı, təmiz içməli su, insan alveri və narkotik vasitələrin istifadəsinə qarşı mübarizədə xeyli dəstək ola bilər”.
Elnur Ənvəroğlu
