Avqust ayının 22-24 tarixləri arasında Beynəlxalq Siyasətin yeni alternativi kimi göstərilən BRİCS beşlik ölkələri arasında sammit keçirilməkdədir. Ötən ay Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsini Putinə həbs hökmü çıxarması üzərinə, görüşün keçirilməməsi müzakirə olunurdu. Bununla belə baş verən gərginliklərə rəğmən Cənubi Afrika Respublikasının paytaxtında sammitin keçirilməsi qərarı alındı. Putin birbaşa iştirak etməsə də, təmsilçi olaraq Rusiya XİN Lavrov sammitdə iştirak edir. Putin özü də həbs qərarından dolayı olaraq virtual formatda iştirak edəcək.
Burada isə əsas arqument ondan ibarətdir ki, bu beşlik ölkələri ABŞ – ın və ümumi olaraq Qərbin 30 ildən çoxdur hakim olduğu dünya nizamını sonlandırıb, yeni dünya nizamı yaratmağa qadirdirmi?
Qısa cavabı odur ki, xeyr. Yeni dünya nizamı yaratmaqdansa, mövcud nizama qarşı rəqib alternativ yarada bilər. İndi isə buna geniş aspektdə nəzər yetirək.
Hazırda Braziliya, Rusiya, Hindistan, Çin və CAR ölkələrindən ibarət bu beşlik qrupunun digər dünya ölkələrini çox güclü şəkildə cəlb edə bilmək bacarığı var. Bu 5 ölkə ümumillikdə dünyanın Ümumi Daxili Məhsulunun 27% - ni təşkil edir. Bu da təşkilatı iqtisadi imkanlarına görə digər ölkələri cəlb edə bilir. Hazırda 50 – dən çox neytral ölkə (heç bir blokun üzvü olmayan) BRİCS – in üzvü olmaq üçün can atır. BRİCS – in ilk başda məqsədi elə güclü iqtisadi bir ittifaq yaratmaqdır. Avropa İttifaqı kimi. Təşkilat Qərbin yaratmış olduğu “dollardan asılı” və “məhdud ölkələrlə” fəaliyyət göstərən iqtisadi modeli tamamilə tənqid edir. Bu da ayrıcalıqda dünya ölkələrinin neytral mövqeli ölkələrini cəlb edir. Çünki onlar Qərb – in təşkil etmiş olduğu iqtisadi imkanlardan məhrum qalıblar. İndilərdə isə bu ittifaq artıq siyasi güc olaraq da ön plana çıxmağa başlayıb.
Vəziyyət belə olduğu təqdirdə Beynəlxalq Münasibətlərdə gedişat nə cür cərəyan edə bilər?
Bu cür güclü alternativin yaranmasının tək səbəbi, Qərbin son dönəmlərdə baş verən geosiyasi böhranları idarə edə bilməməsindən qaynaqlanır. Ukrayna müharibəsinin “saqqız” kimi uzanması və yaxın dönəmlərdə Nigerdə baş verən hərbi üsyanın Qərbi Afrikada yaratdığı böhranlar misalından baxarsaq, Qərb qəti şəkildə bu məsələləri ideal şəkildə həll edə bilmir. BRİCS isə bundan qaynaqlanaraq artıq iqtisadi bir ittifaqdan kənara çıxaraq öz imkanların siyasi aspektdə də genişləndirməyi planlaşdırır. Sadəcə əsas məsələ öz daxilindəki problemləri bitirməkdir. Tez bir zamanda Rusiyanın Ukrayna probleminin həllini tapılması, Çin və Hindistan arasındakı soyuq münasibətlərin bərpası ittifaqın gücünü artıracaq.
Görünür ABŞ – ın Soyuq Müharibədən sonra yaratmış olduğu birqütblü dünya sistemi öz yerini çoxqütblü dünya sisteminə verməyə başlayır. Böyük bir ehtimal artıq 30 illik fasilədən sonra Qərb blokuna qarşı yeni bir “Soyuq Müharibə”nin yenidən başladığının şahidi oluruq. ABŞ isə vəziyyəti necə bərpa edəcək, onu artıq zaman göstərəcək.
Əkbər Şəbəndəyev
.jpeg)
