Müasr geosiyasi arenada baş verən hadisələr – Afrikanın Sahel bölgəsinə Rusiyanın müdaxiləsi, Cənubi Qafqazda artan gərginlik, Yaponiya,Tayvan və Cənubi Koreyanın Çinlə mübarizəsi, Ukrayna-Rusiya müharibəsi, Kərkük-Deynizor xətti, ABŞ-Fransa rəqabəti kimi problemlər siyasi imperializm böhranı yaradır.
Hər bir güclü, böyük dövlət siyasi və iqdisadi maraqlarını qorumaq üçün diplomatik siyasət yürüdür və ya hərbi müdaxilələr edir. Əgər siyasi arenada böyük dövlətlərin maraqları toqquşur və müharibə başlamırsa bu geosiyasətdə imperialistlərin böhranı adlanır.
İmperializmin ümumi böhranı dərinləşdikcə yeni müharibə-münaqişə cəbhələri açılır.
Təəccüblü deyil ki, tarix boyu imperialist böhranı yeni müharibələrlə dəf edilib, çünki geosiyasi sistemin təbiəti belədir. Məhz bu səbəbdən də nə Qərbi Afrikada, nə Yaxın Şərqdə, nə də Qafqazda baş verən son hadisələri bir-birindən müstəqil hesab etmək olmaz. Böyük dövlətlər arasında güclənən hegemonluq, hakimiyyət mübarizəsində yaranan böhranlar, gərginliklər, qarşıdurmalar hamısı bir-biri ilə bağlıdır.
Ukraynada mühasirəyə alınan Rusiya Afrikada Qərbə cavab verir, ABŞ/Qərb isə Moskvanın regionuna sızaraq Qafqaz və Mərkəzi Asiyadan cavab verir. İki isti bölgədə baş verən son hadisələr bu vəziyyəti təsdiqləyir.
QAFQAZ CƏBHƏSİ.......
ABŞ Rusiyanın Suriya və Qərbi Afrikadakı hərəkətlərinə Qafqazdan cavab verməyə başlayıb. Gürcüstan üzərindən Qafqaza girməyə çalışan ABŞ Ermənistanı öz tərəfinə çəkməyə çalışır. Qarabağ müharibəsi və Laçın dəhlizinə görə İrəvanla Moskva arasında uçurumun dərinləşməsini istəyən Vaşinqton istədiyini əldə etmək üzrədir.
ABŞ-ın Qafqazda Ermənistanla birgə hərbi təlim keçirməsi isə ayrı nüansdır.
“Qartal tərəfdaşı 2023” təliminin Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın Rusiyaya qarşı ittiham xarakterli çıxışından sonra keçirilməsi diqqət çəkib. İtaliyanın “La Repubblica” qəzetinə danışan Paşinyan “Ermənistanın təhlükəsizlik arxitekturasının 99,99 faiz Rusiyadan asılı olduğunu” deyib və bunun səhv olduğunu vurğulayıb.
Paşinyan bildirib ki, Rusiya Ukrayna müharibəsi səbəbindən Ermənistanın təhlükəsizlik ehtiyaclarını istəsə belə ödəyə bilməz.
O, Ukrayna müharibəsindən və Rusiyanın zəifləməsini düşünərək Qərbə yaxınlaşmaq üçün fürsət kimi istifadə edib.
Ölkədə Qərb müxalifətinin üsyanı ilə hakimiyyətə gələn Nikol Paşinyan Moskvanı qəzəbləndirib, Ermənistan isə Rusiyanın rəhbərlik etdiyi Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının təlimlərində iştirak etməyib.
Qərblə yaxınlaşmaq istəyən Paşinyana xəbərdarlıq edən Kreml, "Ermənistan Qərbin Rusiyaya təzyiq alətinə çevrilməməlidir." Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov da "Rusiya regionun ayrılmaz hissəsidir. mühüm rol oynayır və bundan sonra da oynayacaq”, - deyə bildirib.
Amerika Birləşmiş Ştatları ilə əlaqələrinə və regionun digər ölkələri ilə daha sıx əlaqələr qurmaq səylərinə açıq şəkildə elan edən Paşinyan öz istiqamətini müəyyənləşdirib.
Ermənistan-ABŞ yaxınlaşması isə İrəvanla Moskva arasında böhranla dolu bu dövrə təsadüf edir. Göründüyü kimi Rusiya Ukrayna bataqlığında olarkən ABŞ və Aİ Cənubi Qafqazda təsirlərini artırmağa çalışır.
QƏRBİ AFRIKADA DÖYÜŞ.......
Ukrayna müharibəsi sarsıntılarının ən sadə şəkildə yaşandığı başqa bir coğrafiya isə Qərbi Afrikadır.
Ukraynada küncə sıxışdırılmış Rusiyanın Qərbi Afrikadakı Fransa-Qərb hegemonluğuna qarşı əldə etdiyi qazanclar diqqət çəkir.
Son iki ildə Afrikada baş verən ardıcıl çevrilişlər Rusiyanın artan təsirinə paralel olaraq inkişaf edir. Qvineya, Mali, Burkina Faso, Niger, Çad və Qabonda Fransaya qarşı hərbi çevrilişlər və anti-Qərb/ABŞ ümumi tendensiyanı Moskvaya çevirərkən, bu ölkələrdə hakimiyyətə gələn hərbçilərin Rusiya ilə münasibətləri bir-birindən fərqlidir.
Rusiya Ukraynada heçnə əldə edə bilməsə də indiki güc münasibətləri çərçivəsində Afrikada qalib gəlir.
KƏRKÜK-DEYRİZOR XƏTTİ
Neft enerjisi ilə zəngin olan hər iki çoxmillətli şəhər uzun müddətdir ki, müxtəlif geosiyasi qarşıdurmaların mərkəzləri olub. Cənubi Qafqazda da neft ehtiyatlarının olması qərb koalisiyasının yeni siyasi cəbhə senarisidir.
Hər iki şəhərdə kürdlər və ərəblər üz-üzədir. Maraqlıdır ki, Kərkükdəki şiə ərəblərlə Deyr əz-Zordakı sünni ərəblər və kürd strukturları arasında gərginlik Vaşinqton administrasiyasının bölgədə hərbi-siyasi quruculuğu bir müddət artıran addımlarından sonra yaranıb. 2000-ci illərin əvvəllərində İraqda, 2010-cu illərdən isə Suriyanın şərqində məskunlaşan ABŞ hər iki ölkədə müəyyən uzunmüddətli mənafelər axtarır.
Kürdlər və ərəblər arasındakı fay xəttində yerləşən Kərkük və Deyr əz-Zor həm regional, həm də qlobal aktyorların neft və təbii qaz ehtiyatlarına görə imtina etmək istəməyəcəkləri bölgələrdir. Bölgədə yerləşən ABŞ Deyr əz-Zordakı ərəb koalisiyalarını barışdırmağa çalışarkən, Rusiya və Dəməşq bu vəziyyətdən Vaşinqtona qarşı istifadə etməyə çalışır.
Deyr əz-Zorun Fərat çayının barında qalan hissəsi Dəməşq-Moskvanın nəzarətindədir. Rusiya ABŞ-ın təsirini qırmaq və təsir dairəsini artırmaq üçün Dəməşqlə birgə fəaliyyət göstərir.
Eyni zamanda Fəratın qərbindəki Mənbic kimi bölgələrdəki hücumlara görə də Türkiyə məsuliyyət daşıyır. Mənbic ətrafında Ankaraya bağlı qrupların hücumları və Deyr əz-Zordakı hadisələrlə əlaqəli olduğunu vurğulayırlar. Hadisələr və iddialar toplandıqda belə bir vəziyyət yaranır ki, Dəməşq, Moskva və Ankara ABŞ ittifaqına qarşı hərəkətə keçir.
TARİXİN ƏN UZUN ƏSRİ.....
Qeyd olunan bütün cəbhələrdə hər şey bitmir.
Müdaxilələrdən və xarici amillərdən asılı olan açıq bir proses işləməyə davam edir.
Rusiya ilə ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi Qərb ittifaqı arasında qarşıdurmalar təkcə bu cəbhələrdə deyil, dünyanın bir çox yerlərində müxtəlif formalarda yaşanmağa davam edəcək.
İmperialist toqquşmalar yeni dövrün qapılarını açarkən, antiimperialist mübarizə qurmaq, imperializmə və onun işbirlikçilərinə qarşı mübarizə aparmaq qaçılmazdır.
