Böyük Britaniya 21 – ci əsrinin bəlkə də ən böyük siyasi və iqtisadi böhranlarından birini yaşayır. Hakim Tori partiyası gün keçdikcə daha da nüfuzdan düşməyə başlayır.
Bəs bunların səbəbləri tam olaraq hansı faktorlardır?
“Brexit” – dən sonrakı Britaniya...
2020 – ci ilin yanvar ayı bildiyimiz kimi Böyük Britaniya tarixi üçün xüsusi oldu. Təxminən 50 illik bir müddətdən sonra krallıq Avropa İttifaqından çıxdığını elan etdi. Lakin o gündən etibarən bu çıxışın hələ də tam xeyrini görə bilməyib. İqtisadçılar bildirir ki, ölkə ÜDM – si çıxışdan sonraki gözlənilən iqtisadi artışdan hələ 5% daha aşağı nəticələrlə qarşılaşıblar. Ümumi düşüncələr isə hələ də qarışıqdır. “Brexit” – in Böyük Britaniya iqtisadiyyatında yaratdığı təsirlərə 3 mövzu üzərindən baxmaq olar: ticarət, miqrasiya və investisiya.
Ticarət.
Brexit-in ən bariz və ən böyük təsiri sözsüz ki, bu sahə üzərinə olmalıdır. Aİ – nin ittifaq daxilindəki ölkələrə yaratdığı iqtisadi imkanları nəzərə alsaq, həqiqətən də, Böyük Britaniyanın ticarət göstəricilərinin əhəmiyyətli dərəcədə zərər görüb. Ölkənin Büdcə üzrə Məsuliyyət Ofisi qeyd edir ki, Böyük Britaniyanın “ticarət intensivliyi” əhəmiyyətli dərəcədə və digər inkişaf etmiş ölkələrlə müqayisədə xeyli aşağı düşüb. Ofis Brexit-in Böyük Britaniya mallarının ixracına böyük və davamlı olaraq mənfi təsir göstərdiyini, xüsusilə də kiçik firmalara böyük təsir göstərdiyini müəyyən edib.
Miqrasiya.
Avropa ilə Britaniya arasında sərbəst hərəkətin dayanması bəlkə də, ada daxilində xalqı əsəbləşdirən ən böyük hadisə olaraq qiymətləndirilir. Böyük Britaniya passportu nə qədər güclü olsa da, Aİ passportu qədər imkanlar yarada bilmir. Ələxsus bu hər iki tərəf üçün zərərli olub. Araşdırmaya əsasən qeyd olunur ki, Böyük Britaniyaya Avropadan gələn işçi qüvvəsinin sayı ildə 200 min idisə, indi artıq o, rəqəmlərdən əsər əlamət qalmayıb. Sözsüz bu da əmək sahələrindən gələn gəlirin azalmasına gətirib çıxardı. Maraqlısı ondadır ki, Brexit baş verməmişdən öncə, qeyd olunurdu ki, ölkədə immiqrantların sayı ittifaq ölkəsi olduğu üçün artır. Lakin ittifaqdan çıxdıqdan sonra ölkə ərazisindəki immiqrantların sayı daha da artdı. Sərbəst hərəkətin məhdudlaşdırılması həm də Böyük Britaniyanın ən böyük problemi olan, İrlandiya probleminin də təkrar gündəmə gəlməsinə səbəb oldu.
İnvestisiya.
Londonun İqtisadi və Siyasi Araşdırmalar Mərkəzinin paylaşdığı araşdırmaya əsasən, Brexit məsələsinin 2016 – cı ildən müzakirə olunmağa başlandığı gündən biznes sərmayəsində 10% azalma müşahidə olunub.
Beləliklə qeyd edə bilərik ki, bu böyük çıxış ölkə iqtisadiyyatına yetərincə zərər vurub. Qeyd edək ki, 2022 – ci ilin son hesabatına əsasən ölkənin ÜDM – də 5.5% - lik daha doğrusu 33 milyard funt geriləmə olub.
Son günlərdə isə ölkənin daxili siyasətində vəziyyət gərgindir. Əsasən də iş və təhsil sahəsində. Ölkə əhalisi mühafizəkar partiyanın fəaliyyətindən tamamilə narazıdır. Açıqlanan hesabata əsasən ölkə büdcəsinə bu il ərzində gələn gəlir yetərincə olub. Həmçinin hökümət idarələrinin kapital xərcləri yetərincə çox olsa da, ortada nəticələri yoxdur. Ölkədə işsizlik səviyyəsi 4.2% olub. Bu da ötən il ilə müqayisədə təxminən 1 faizlik artım deməkdir. Parlament lordu Maykl Aşroftun xalq arasında keçirdiyi sorğuya əsasən Mühafizəkar seçicilərinin 60% - i partiyadan narazılığını bildirib. Keçirilən bələdiyyə seçkilərində də öz nüfuzunu itirən Mühafizəkarlar çətin dövrlərdən keçirlər. Artıq ölkə qurumlarının nazirləri də öz vəzifələrindən istefa edirlər. Dünya siyasətində artıq yenidən özünütəcrid vəziyyətinə qayıtdıqlarını söyləyə bilərik. Bu durğunluq isə nə qədər çəkəcək artıq zaman göstərəcək. Ələxsus Leyborist partiyasının rəğbət qazanması ölkənin həm daxili, həm də xarici siyasətinə birbaşa təsir edəcəkdir.
Əkbər Novruz
