Banklar noyabr ayına əmanət portfellərində azalma ilə daxil olublar. Son bir ayda bankların əmanət həcmi 12 milyard 705 milyondan 12 milyard 564 milyon manata qədər azalıb. Bu Muğan Bankın müflis olması ilə əlaqələndirilsə də, nəzərə almaq lazımdır ki, banklardakı depozitlərin vergiyə cəlb olunması banklarda əmanətlərin həcminə təsir göstərib.
Növbəti ildən depozit vergilərində güzəştlər həyata keçirilməsi gözlənilə bilər?
Mövzu ilə bağlı Ednews-a danışan iqtisadi ekspert Natiq Cəfərli bildirdi ki, iqtisadçıların bu barədə insanlara uzun zamandır xəbərdarlıq etdiyini açıqlayıb:
“Təbii ki, son illərdə nəzərə çarpacaq dərəcədə baş verən dəyişikliklər “Muğan Bank”-la da əlaqəlidir. Əmanətlərin həcmində ciddi azalma var və ümumi əmanət portfoliyasının çıxarışından müşahidə olunur ki, artıq 100 milyona yaxın əmanət geri qaytarılıb. Amma, keçən ilin sonunda depozitlərə vergi məsələsi müzakirə olunanda, biz ictimai çıxışlar zamanı əhaliyə öz əmanətlərini banklardan götürməmələri barədə tövsiyə vermişdik. Xəbərdarlıq etmişdik ki, böyük ölçüdə vəsaitlər dövlət büdcəsinə cəlb olnmasa da, kiçik həcmli əmanətçilərin narazıçılıqları artacaq. Bu onların banklardan öz vəsaitləri geri çəkməsi ilə nəticələnəcək. Təəssüf ki, bu barədə haqlı çıxdıq və banklarda əmanətlərin azalması müşahidə edildi. Lakin, bu ilk dəfə baş vermir, Muğan bankın bağlanmasına qədər də bu hal müşahidə olunurdu. Beləliklə, əmanətlərin vergiyə cəlb olunması büdcəyə ciddi bir xeyir verməsə də, bu banklara olan güvənin azlaması ilə nəticələnir. Hazırda əmanət vergilərinin azaldılması ilə bağlı təkliflər irəli sürülüb. İndi 18 və daha artıq aylıq əmanətləri ümumiyyətlə vergidən azad etmək düşünülür. Bir illik əmanətlərdə isə 200 manatlıq vergi tutulması nəzərdə tutulur. Bu da kiçik həcmli əmanətlər üçün kifayət qədər güzəşt deməkdir. Lakin, bu da yanlış bir qərardır, düşünürəm ki, əmanətlərdən tutulan vergilər birbaşa ləğv olunmalıdır. Bu məsələ artıq birdəfəlik Milli Məclisə çıxarılıb və müzakirə məsələsi olub. Daha öncə də qeyd etdiyim kimi, əmanətlərdən vergi tutulma məsələsi dövlət büdcəsinə xeyir vermir, əvəzində isə kiçik əmanətçilərin banklara inamını sarsıdır. Əlbəttə, bu da öz növbəsində bərpa edilməsi çətin bir problemə çevrilə bilər”.
Real sektorun banklarda əmanət həcmini artırmaq və kredit faizlərinin aşağı salınması barəsində danışan ekspert qeyd etdi ki, hazırda Mərkəzi Bank uzun müddətdən sonra ilk dəfə son iclasında uçot dərəcəsini 0.25% azaldıb:
“Uçot dərəcəsinin buna qədər ki, artımı inflyasiya ilə əlaqələndirilirdi. Lakin, rəsmi məlumatlara görə artıq inflyasiyada səngimələr var. Beləliklə, uçot dərəcəsinin azaldılması bank faiz dərəcələrinin aşağı düşməsinə təkan verməlidir. Burada başqa bir nüans var ki, depozitlərin faizi artdıqca kreditlərin də faizi artır. Bu asılılıq bütün dünya banklarında baş verən bir hadisədir. Hələlik orta depozit faizi 9-10 civarındadır və bu azaldılsa əmanətçilərin öz vəsaitlərini geri çəkməsi ilə nəticələ bilər. Faiz dərəcələri indiki halında qalsa, bu zamanda kredit faizləri aşağı düşə bilər. Bunun tək çıxış yolu Mərkəzi Bankın sərbəst vəsaitinin banklara daha aşağı faizlə sırf kreditləşmənin istiqamətləri üzrə verməsidir. Bir şərtlə ki, onlar istehlak kreditlərinə yox, daha çox istehsal və ya ipoteka kreditlərinə yönləndirilsin. Bu yolla həm bazarda canlanma yarana bilər və kredit faizlərinin aşağı düşməsi müşahidə oluna bilər”.
Fərid Axund
