Karma Sanskrit dilində "etmək, hərəkət etmək" mənasını verən "kri" sözündən götürülmüşdür. Hinduizm, Buddizm, Jainizm, Taoizm, Sihizm və Teofofiyada istifadə olunan bir termindir. Karma, hər hansı bir hərəkətin həm fiziki, həm də zehni nəticələrinin qaçılmaz olduğunu ifadə edir. Düşündüyümüz hər şeyin və ya etdiyimiz hər hərəkətin nəticələrinin bu ömür boyu və ya sonrakı həyatda bizə təsir edəcəyini söyləyən bir qaydadır. Belə ki, indiki real həyatda etdiyimiz hər hansı bir fiziki və ya zehni hərəkətin təsirini görməsək də, bu təsirlər şübhəsiz ki, sonrakı həyatımızda özünü göstərəcəkdir.
Hindistan dinlərində Karmanın tədrisi Samsara "yenidən doğuş" inancı ilə əlaqələndirilir. Səbəb-təsir (hərəkət-reaksiya) prinsipinin etibarlılığı ruh mövcud olduğu müddətdə davam edir. Hinduizm, Buddizm və Caynizmdə Karma, hər hansı bir hərəkət və ya düşüncənin nəticəsinin yalnız o insanı hər hansı bir şəkildə təsir etdiyini ifadə edir.
Karma davranış nümunələrinə əsaslanan zehni impulslardır. Bu impulslar bizi müəyyən bir şəkildə hərəkət etməyə, danışmağa və düşünməyə sövq edir. Vərdişlər beynimizdə sinir əlaqələri yaradır ki, bu da müəyyən şərtlər altında vərdiş etdiyimiz davranış nümunələrini təkrarlamağa səbəb olur. Sadə sözlə desək, biz bir şey etmək istəyirik və sonra avtomatik olaraq bunu edirik.
İş yerində karmanın yaxşı nümunəsi siqaretdir. Hər dəfə bir siqaret çəkdiyimiz zaman o, başqa bir siqaret çəkmə potensialına çevrilir. Nə qədər çox siqaret çəksək, asılılıq bir o qədər güclü olar. Nəhayət, karmik impulslar bizi düşünmədən siqaret yandırmağa məcbur edir. Karma izah edir ki, siqaret çəkmək istəyi əvvəllər yaranmış vərdişdən yaranır. Siqaret çəkmək təkcə təkrar siqaret çəkməyə təkan vermir, həm də bədəndəki fiziki potensiala təsir edir, məsələn, xərçəngə səbəb olur. Həm impuls, həm də xərçəng bizim əvvəlki mexaniki hərəkətlərimizin nəticəsidir. Onlara karmanın yetişməsi deyilir.
Karma nəzəriyyəsi çox ağlabatandır, çünki istəklərimizin haradan gəldiyini və niyə bəzən xoşbəxt, bəzən də bədbəxt olduğumuzu izah edir. Bütün bunlar adi davranış nümunələrimizdən irəli gəlir. Buna görə də, nə etdiyimiz və başımıza gələnlər əvvəlcədən müəyyən edilmir.
“Karma” termini aktiv qüvvə deməkdir, ona görə də gələcək bizim əlimizdədir Dalay Lama.
Görünə bilər ki, biz vərdişlərimizin əsiriyik, xüsusən də adi davranışımız güclü sinir əlaqələri üzərində qurulduğundan. Amma buddizm deyir ki, istənilən vərdişin öhdəsindən gəlmək olar. Həyat boyu biz dəyişə və yeni sinir yolları yarada bilərik.
Qənbərova Səbinə
