Türkiyəyə qarşı “Kürdüstan dövləti” projesi yenidən gündəmə gəlib. Rəsmi Ankara buna görə ABŞ və bəzi digər Qərb dövlətlərini ittiham edir. Ümumiyyətlə, bu layihənin mahiyyəti nədir, nəzərdə tutulan xəyali Kürdüstanın sərhədləri haraları əhatə edir?
Mövzu ilə bağlı KAFKASAM-ın sədri Hasan Oktay Ednews-a açıqlamasında bildirib ki, ABŞ Səddam Hüseynin İran-İraq müharibəsindən sonra bölgədə həyata keçirməyə çalışdığı Qərb siyasətlərinə müqavimət göstərməyə başlayanda və Küveyti öz coğrafiyasının bir parçası hesab edərək onu işğal etməyə cəhd edəndə Səddamı devirmək əməliyyatı həyata keçirdi:
“Bununla da ilk körfəz əməliyyatı başladı. ABŞ əvvəlcə yerli əməkdaşlıq edən icma tapmağa və onların vasitəsilə hərəkət etməyə çalışdı. Bu icma İraqın şimalında yaşayan kürdlər idi. Birinci və ikinci Körfəz əməliyyatlarından sonra ABŞ İraqın şimalında kürdlər üçün regional idarə yaradıb və onu İraq konstitusiyasına daxil edib. Bu faktiki quruluş bu günə qədər davam etsə də, bölgənin digər dövlətlərində azlıq kimi yaşayan kürdlərdə istər-istəməz özünəinam və gözləntilər yaratmışdı. ABŞ bu gözləntiləri daim idarə edərək və yönləndirməklə əslində bölgədəki varlığını hiss etdirmək istəyirdi. Bu kürd klanı həmişə, xüsusən də İrana qarşı canlı saxlanılıb. Türkiyədə öz əhalisi arasında yaşayan kürdlərin PKK terror təşkilatı vasitəsilə manipulyasiya edildiyi və zaman-zaman Türkiyə Cümhuriyyətinə qarşı silahlı əməliyyatlara cəhd edildiyi deyildiyi üçün bu siyasət bütün dünyada yaxından izlənməyə başlayıb. Amerika bu dəfə İraqda həyata keçirdiyi yerli əməkdaşlıq strategiyasını Suriyada həyata keçirməyə başladı və Əsədə qarşı müxalifləri silahlandıraraq vətəndaş qarşıdurması yaratdı. Suriyadakı bu qeyri-sabitlik mühitində bəzi kürd qrupları ölkənin şərqində muxtar struktur yaratmağa çalışdılar. Türkiyə bu strukturun PKK terror təşkilatı ilə əlaqə saxlamaması və şimalındakı regional idarəyə nəzarət etməsi üçün Şimali İraq və Suriyada əməliyyatlara başladı. Türkiyə 15 il ərzində bu kürd klanlarının birləşmələrinin və İraqın şimalındakı strukturun terror təşkilatı ilə birləşməsinin habelə Türkiyə üçün terror təhlükəsi yaratmasının qarşısını almaq üçün bölgədəki prosesləri davamlı olaraq izləyib”.
Sədr vurğulayır ki, həmin dövrdə ictimai proseslərin gedişatına görə ABŞ-nin mümkün gözləntiləri bunlar idi:
“İranın İraq və Suriyada yaratdığı və İsraili Türkiyənin regional maraqlarına zidd olaraq təhdid etmək üçün yaşatmağa çalışdığı terror ünsürlərinin mövcudluğundan bəri Türkiyə hər zaman hərbi variantları gündəmdə saxlamış və tez-tez bu terror ünsürlərini bu vasitələr vasitəsilə regionda eyham edib. Bu gün Suriyada mərkəzi hökumətin mövcudluğuna baxmayaraq PKK, PYD-yə bağlı qruplar Şimali İraqda olduğu kimi Suriyada da yerli hökumətləri, yəni bələdiyyə seçkilərini keçirməyə çalışaraq bölgədəki qeyri-qanuni strukturlarını qanuniləşdirməyə çalışırlar. Bu hərəkatın arxasında Amerika və İsrail dayanır. İsrail əslində bu seçkilərlə Türkiyəyə açıq mesaj verir. Türkiyə Qəzzada seçki yolu ilə hakimiyyətə gələn HƏMAS-ı dəstəklədiyi kimi, İsrail də Türkiyənin çox həssas olduğu bir məsələdə İraqın şimalında və Suriyanın şimalında terrorçu qrupların Suriya ərazisindəki bu seçki hərəkətini dəstəkləyir. İsrailə qarşı seçkilərlə iqtidara gələn Türkiyənin legitim quruluşu Suriyada heç bir hüquqi əsası olmayan bu terror qruplarının demokratik seçki keçirmə hərəkəti ilə HƏMAS diskursuna cavab verməyə çalışır”.
Politoloq sonda qeyd etdi ki, Türkiyə müəyyən mənada HƏMAS-a qarşı PYD kartını oynamağa başlayıb:
“Türkiyənin Yaxın Şərqdəki tarazlıqları çox yaxşı görüb hesablaması, buna uyğun hərtərəfli siyasətinin inkişaf etdirməsi, etdiyi gedişlərə qarşı atılacaq addımları hesablaması və ortaya çıxa biləcək mümkün problemləri görərək hərəkətə keçməsi lazımdır. İran HƏMAS-ın oktyabrın 7-də Rusiyanın dəstəklədiyi İsrailə qarşı həyata keçirdiyi aksiyanın İsrail-Türkiyə münasibətlərinin normallaşmasının qarşısını almaq məqsədi daşıdığını görməli olduğu halda, Türkiyənin az qala HƏMAS-ın müdafiəçisi kimi çıxış etməsi nəticəsində buna uyğun hərəkət etməli idi. Türkiyə HƏMAS ilə PKK arasındakı fərqi və mübarizə metodunu dünyaya izah edə bilməsə, yaxın günlərdə ciddi çətinliklərlə üzləşəcək. Ona görə də, ilk növbədə, İyunun 11-də baş tutacaq bu demokratiya oyunu deyilən oyuna tez bir zamanda son qoyulmalıdır”.
Xəyal Ramiz
