Dünyanın tanınmış media qurumu BBC hazırda Bakıda təcridxanada saxlanılan separatçı milyarder Ruben Vardanyan obrazını ifşa edən geniş araşdırma materialı yayımlayıb.
Ednews xatırladır ki, rusiyalı milyarder, iş adamı və "xeyriyyəçi" Ruben Vardanyan 3 aydan çoxdur ki, Azərbaycanda həbsdədir.
O, 2022-ci ildə hamını təəccübləndirib, həmin vaxt Moskvadakı sakit həyatından ayrılıb, Rusiya pasportunu təhvil verib və Qarabağa gedib, orada "dövlət naziri" postunu tutub. Bir il sonra Azərbaycan mübahisəli ərazini geri alıb və Vardanyanın özü də Azərbaycan orqanları tərəfindən həbs edilib.
BBC biznesmenin motivlərini və tərcümeyi-halındakı kəskin dönüşləri anlamağa çalışıb:
"Sentyabrın sonunda Laçın dəhlizində - Qarabağdan Ermənistana yeganə marşrutda Forbes siyahısına daxil olan rusiyalı biznesmen Ruben Vardanyan saxlanılıb.
Azərbaycanın tam qələbəsindən sonra anklavın demək olar ki, bütün erməni əhalisi könüllü olaraq bu yol ilə Ermənistana gedib. Azərbaycan sərhədçiləri sakinləri problemsiz buraxıblar, lakin tanınmamış respublikanın bəzi "rəhbərləri" saxlanılaraq Bakıya aparılıb. Onların arasında Vardanyan da olub.
Milyarder bir il əvvəl Rusiya vətəndaşlığından imtina edərək Moskvadan Qarabağa köçüb. Bəziləri bu gözlənilməz addımda Rusiya hökumətinə yaxın bir iş adamını bölgədəki işlərə təsir etmək üçün göndərən “Moskvanın əlini” görüb. Digərləri Rusiyadan olan əksər iri biznesmenlərə qarşı tətbiq edilən Qərb sanksiyalarından qaçmaq cəhdini üzə çıxarıb. Lakin Vardanyan indiyə qədər onlardan yayınmağı bacarıb. Başqaları isə hesab ediblər ki, bu, öz həmvətənlərinə səmimi yardım jesti olub və sonda Vardanyanın azadlığı bahasına başa gəlib.
2017-ci ildə məşhur GQ jurnalında Vardanyan 1990-cı illərdə sərvət qazandıqdan sonra 2010-cu illərdə görünməyə çalışdığı xeyriyyəçi və uzaqgörən kimi göstərilir.
Həmin illərdə o, xeyriyyə layihələri irəli sürüb, “Skolkovo” biznes məktəbinə sərmayə qoyub. Onun fikrincə, Rusiya biznesi üçün kadrlar hazırlanmalı idi. Eyni zamanda o, Ermənistanın Dilican şəhərində özünəməxsus “insanları, millətləri və mədəniyyətləri sülh və davamlı gələcək üçün birləşdirməli" təhsil metodologiyası olan məktəb tikib.
“Rubenin layihələri miqyası ilə xarakterizə olunur - onlar bu günlə məhdudlaşmır və gələcəyə yönəlib. Ona görə də o, təhsil, elm, mədəniyyətlə məşğuldur, yəni bu gələcəyi müəyyənləşdirir”, - Vardanyanın dostu, yazıçı Yevgeni Vodolazkin BBC ilə söhbətində belə deyib.
Görünür, Vardanyan həqiqətən də hər zaman gələcək haqqında düşünür: bu mövzu demək olar ki, hər müsahibədə eşidilir. 2018-ci ildə o, "Yol ayrıcında" kitabını buraxır və burada gələcək "istedad" dövründə Ermənistanın inkişaf yollarını müzakirə edir. Kitabda deyilir ki, yaxın gələcəkdə işçilər ordusu, nə də ərazilər uğrunda döyüşən güclü ordular lazım olmayacaq.
Ən qiymətli resurs adi çərçivədən və məhdudiyyətlərdən kənarda düşünməyi bacaran, daim inkişaf edən, insanları “biz” və “yadlar”a bölməyən qlokal (ingilis dilindən “glocal”, qlobal ilə lokalı birləşdirən) insan olacaq. Vardanyanın başqa bir layihəsi Moskvanın Romanov dalanındakı Noodom klubudur. Yazıçı Vodolazkin də klubun səfiri olub.
“İdeya gözəl oldu və indi Noodom mədəni insanların ünsiyyət qura biləcəyi ən yaxşı yerlərdən biridir. Mən geniş mənada mədəniyyət adamlarından danışıram - onlar peşəkarcasına nə edirlərsə etsinlər”, o BBC-yə deyib.
Klubun bir çox üzvləri - direktorlar, sənətşünaslar, professorlar, xeyriyyəçilər həbs olunan iş adamına dəstək üçün açıq məktub imzalayıblar.
Bunlar Vardanyanın özünü əhatə etdiyi şəxslərdir. Bununla belə, onun tamamilə fərqli sahələrdən olan dostları da var idi.
Milyarder Rostex-in baş direktoru Sergey Çemezov və dövlət korporasiyasının digər rəhbərləri ilə eyni “Vremena Qoda” ov klubunun üzvü olub, Aralıq dənizi sahilində Rostex rəhbərliyinin villalarının yerləşdiyi eyni kənddə ev tikib və Çemezovun pullarını idarə edib. Rostex indi dövlət müdafiə sifarişini yerinə yetirir: o, Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibədə istifadə etdiyi tankları və sursatları istehsal edir.
“Onun peşəkar keçmişi və işlədiyi şəxslər ictimaiyyət arasında görünmək istədiyindən bir az fərqlidir. Onun dostları mədəniyyət və teatr elitasından olan insanlar, ictimai rəy liderləri, ulduzlardır”, - BBC ilə söhbətində “Transparency International Russia”nın baş direktorunun müavini İlya Şumanov qeyd edir.
Yeni yaranan bazar iqtisadiyyatında Sovet İttifaqının xarabalıqlarında ölkənin ilk investisiya bankı olan “Troyka Dialoq”u qurmağa başlayan 24 yaşlı tələbə Vardanyan olub.
2011-ci ildə “Troyka” Sberbank-a satılıb. Araşdırmalarla məlum olub ki, “Troyka Dialoq” bütöv ofşor şirkətlər sistemi yaradıb. Onların vasitəsilə nüfuzlu şəxslərin pulları gizli şəkildə xaricə ötürülüb. Jurnalistlər bu şəxslərdən biri kimi Vladimir Putinin dostu, musiqiçi Sergey Rolduqinin adını çəkiblər.
“Troyka”nın satışından sonra Vardanyan “Quinta Capital Partners” (QCP) şirkətini yaradıb. Bu, Vardanyanın öz pulunu idarə edib. Şirkət hazırda fəaliyyət göstərmir.
Qarabağa köçərkən Ruben Vardanyan RBK-yə bildirib ki, Rusiyadakı bütün aktivlərini ailə trestinə keçirəcək. Bu trest Kayman adalarında ofşor şirkətə, onun kiçik bir hissəsi isə Vardanyanın həyat yoldaşı Veronika Zonabendə məxsusdur. Güman etmək olar ki, Vardanyan və onun ailəsi hələ də trestə verilən əmlaka nəzarət edirlər.
2022-ci ilin oktyabrında Vardanyan Rusiyanı tərk etdikdən dərhal sonra Zonabend Vardanyanın əvvəllər səhmlərinə sahib olduğu bir neçə kiçik şirkətin ortaq sahibi olub. Məsələn, 2022-ci ilin oktyabrında Vardanyan Qarabağa köçdükdən sonra “Mediakrat” reklam agentliyini alıb. Ancaq artıq 2023-cü ildə agentlikdəki pay Emilia Zonabendə keçib (soyadına görə, bu milyarderin həyat yoldaşının qohumudur).
Vardanyan hazırda Rusiya ordusu üçün yük maşınları və zirehli maşınlar istehsal edən KAMAZ şirkəti ilə əlaqəlidir.
2021-ci ilə qədər KAMAZ-ın 24%-i “Avtoinvest” şirkətinə məxsus idi və Vardanyan hələ də öz tresti vasitəsilə ilə bu şirkətin ortaq sahibidir. O, həm də KAMAZ-ın İdarə Heyətindədir.
Ruben Vardanyan Ermənistanda anadan olub, lakin bütün yetkin həyatını - 17 yaşından Rusiyada keçirib, orada biznes qurub və varlanıb.
2022-ci ildə Vardanyan Rusiya vətəndaşlığından imtina edərək Qarabağa köçüb və orada tezliklə "dövlət naziri" postunu tutub.
Amma nə Azərbaycanda, nə də Ermənistanda bir çoxları onun səmimiliyinə inanmayıb.
Azərbaycanda belə fikir formalaşıb ki, Rusiyadan qəfil peyda olan milyarder Moskvanın vəziyyətə müdaxilə cəhdidir.
Ruben Vardanyan sentyabrın 27-də "qaçqınlar"la birlikdə Ermənistana getmək istəyərkən saxlanılıb. Onun əli qandallı fotosu bir çox media orqanlarında yayılıb. Azərbaycan qanunlarına görə, iş adamı terrorçuluğu maliyyələşdirməkdə, silahlı birləşmələrin yaradılmasında iştirakda və sərhədi qanunsuz keçməkdə ittiham olunur. Onu 14 ilə qədər həbs gözləyir.
