1. Qladiator döyüşləri ən populyar əyləncə vasitəsi deyildi.
Əsas məkanların tamaşaçı tutumu, Romada müxtəlif xalq tamaşalarının nə dərəcədə məşhur olduğunun ən bariz göstəricisi sayılırdı.Qladiator döyüşlərinin keçirildiyi Kolizey çox böyük idi. Belə ki, Flaviyan Amfiteatrı olaraq tanınan Kolizeydə, müasir tədqiqatçıların fikrincə, 50 mindən çox insan döyüşləri izləyə bilərdi. Lakin Serkas Maksimus ( Circus Maximus) adlı meydançada baş tutan araba yarışına təqribən 250 min tamaşaçı şahidlik etmişdir. Pantonim teatrının o dönəmdəki məşhurluğuna baxmayaraq izləyici tutumuna görə, 20 min 500 tamaşaçı sayı ilə 3-cü sırada qərarlaşırdı. Bütün bunlar isə, onu deməyə əsas verir ki, qladiator döyüşlərinin günümüzdə olan məşhurluğu tarixçilərin şişirməsidir.
2. Romanın müharibə gəmiləri qullar tərəfindən idarə edilmirdi.
Demək olar ki, Roma döyüşlərindən bəhs edən bütün film və romanlarda böyük bir gəmini kürək çəkərək hərəkətə gətirən, qulların və nəzarətçilərin onları qamçıladıqlarının şahidi oluruq. Bunlar, təbii ki, fərziyyələrdir.
Romalılar da, yunanlar kimi “sivil ordu quruculuğu” adlı ideologiyaya sahib idilər. Əgər vətəndaşsınızsa, ən ali vəzifəniz dövlətiniz üçün döyüşməli və mübarizə apardığınız üçün siyasi haqlara sahib olduğunuz təsdiq edilirdi.
Bu hal qul kürəkçilərdən istifadəni tamamilə ləğv etdi. İstisna zamanlarda qullar hərbi xidmətə alınmadan öncə, azadlıq haqqı da verilirdi.
3. Heç də hər kəs gənc yaşda vəfat etmirdi.
Ortalama yaşam müddəti 25 il sayılsa da, bu hal hər zaman özünü doğrultmurdu. Belə mifə əsaslanaraq onu demək olmaz ki, heç kəs 30 yaş həddini keçə bilmirdi.
Doğum zamanı vəfat edən qadın sayı və körpə ölümlərinin çoxu bu düşüncəni meydana çıxarırdı. Əgər bir romalı, yetkinlik yaşını keçərsə, onun qərb insanları qədər çox yaşaması istisna edilmirdi.
4. Romada 1 saat 60 dəqiqəyə bərabər tutulmurdu.
Romalılar da bizim kimi 1 günü 24 saata bölürdü. Lakin müasir zaman dilimindən fərqli olaraq onların saatları dəyişkən idi. Qış aylarında 1 saat 45 dəqiqəyə, yay aylarında isə 75 dəqiqəyə bərabər olurdu.
5. Bütün romalılar latın dilində danışmırdı.
Atlantik okeanından Dəclə çayına qədər uzanan Roma imperatorluğunun əhalisi 65 milyona yaxın idi.Latın dili ordu və dövlət qanunlarının dili olmasına baxmayaraq, imperatorluq daxilindəki bir çox xalq öz dillərində danışmağa davam etdi. Beləliklə, sıryak, seltik, kapadokya, traxiya kimi qeyri-müəyyən dillər yaşadı.
Romanın elit təbəqəsi üçün, yunan dili yüksək göstərici nişanı sayılırdı və bu hal 18-19-cu əsrlər Avropa aristokratlarının fransız dilindən istifadə etməsi ilə oxşarlıq təşkil edir. Senatların Yuli Sezara sui-qəsd təşkil etmələrindən sonra bəzi insanlar latınca deyil, yunancadan istifadə olunmasının tərəfdarı oldular.
6. Bir çox romalı fəlsəfəyə nifrət edirdi.
İmperiya Seneka və Markus Aurelius kimi nüfuzlu filosoflar yetişdirdi.Ancaq bir çox romalı 2 əsas səbəbə görə, fəlsəfəyə nifrət edirdi. Birincisi, bu yunanların icadı idi və yunanlar işğal edilmiş xalq hesab olunurdu. Roma xalqının yunanlara olan münasibəti çox qarışıq idi.Yunan dilini sevmələrinə baxmayaraq yunanlara qrşı münasibətləri elə də ürəkaçan deyildi.
İkinci səbəb isə, Fəlsəfə insanın özü və hisləri üzərində çalışmasını tələb edir. Bu da hər şeyini imperiyaya fəda edən kişilər üçün uyğun sayılmırdı.
7. Tək qaşlı qadınlar gözəllik simvolu sayılırdı.
Bəli, antik Roma qadınları qaşlarının daha qalın və cəlbedici olması üçün müxtəlif vasitələrdən istifadə edirdilər.
8.Generallar nadir hallarda döyüşlərdə iştirak edirdi.
Sənət əsərlərində qəhrəmanca təsvir edilmələrinə baxmayaraq, Roma generalları döyüşçü deyil, “döyüş idarəçiləri sayılırdı”. Sadəcə bəzi istisna zamanlarda üzbəüz döyüşlərə qatılırdılar.
Əgər bir döyüş məğlubiyyətlə nəticələnərsə, komandir ya qılıncı öz üzərinə çəkib həyatına son verməli, ya da düşmənin əli ilə şərəfli bir şəkildə həlak olmalı idi. Maximinus Trax ( imperatorluq dövrü: 235-238 ) döyüş bölgəsində savaşaraq mübarizə aparan imperator kimi yaddaşlarda qalıb.
9.İmperatorlar özlərini hər gün zəhərləyirdilər.
Miladdan sonra 1-ci əsrin sonlarından etibarən Roma imperatorları toxunulmazlıq qazanmaq məqsədilə gün ərzində az miqdarda müxtəlif zəhər maddələri qəbul edirdilər. Bu zəhər qarışımı yaradıcısından adına uyğunlaşdırılaraq Mitridatium (Pontus kralı “böyük” Mitridatesin adından ilhamlanaraq) adlanırdı.
Nə qədər təəccüblü olsa da, imperatorların bu zəhər maddələri ilə daha çox yaşayacaqlarına inanılırdı.
10. Qladiator qanının içilməsi və qara ciyərinin yeyilməsi tibbi səciyyə daşıyırdı.
Romalı həkimlər tərəfindən tövsiyə edilən qladiator qanı epilepsiya və sonsuzluğun dərmanı kimi məsləhət görülürdü.
Nicat Məmmədov
