Süni intellektin insanları üstələdiyi ədalətsiz yarışlar

Yazarlar 13:29 02.03.2025

Texno-optimistlər “insanı üstələyən” süni intellektin ("Sİ") gələcəyini təbliğ edirlər. "Anthropic" süni intellekt şirkətinin baş direktoru Dario Amodei proqnozlaşdırır ki, bir neçə il ərzində "Sİ" “demək olar ki, bütün sahələrdə insanlardan daha yaxşı olacaq”. Elon Mask isə hökumət işçilərini çat-botlarla əvəz etməyi təklif edir. Bəzi alimlər isə süni intellektin artıq empatiya, yaradıcılıq və münaqişələrin həlli kimi yalnız insanlara məxsus hesab edilən sahələrdə insanları üstələdiyini iddia edirlər.  

Doğrudur, bəzi tanınmış tədqiqatlarda süni intellektin insanları məhz bu sahələrdə üstələdiyini göstərən “yarışlar” təşkil olunub. Lakin daha yaxından baxdıqda, bu yarışların insanlara qarşı ədalətsiz olduğu aydın olur. Əslində, bu yarışlarda süni intellektdən insan kimi davranmaq deyil, insanlardan maşın kimi hərəkət etmək tələb olunur.  

Nəticə olaraq, uduzmağımız təəccüblü deyil.  

Məsələn, son araşdırmalardan birində süni intellektin həkimlər və terapevtlərdən daha çox empatiya nümayiş etdirdiyi iddia edilir. Bu araşdırmalarda "OpenAI"nin "ChatGPT" çat-botundan "Reddit" sosial şəbəkəsində fiziki və psixi sağlamlıq problemləri ilə bağlı paylaşımlara yazılı cavablar verməsi istənilib. Daha sonra həmin paylaşımlara cavab verən həkim və terapevtlərin cavabları ilə müqayisə aparılıb. Nəticədə çat-botun cavabları daha empatik hesab edilib.  

Bəs bu o deməkdirmi ki, növbəti dəfə təsəlli axtaranda "ChatGPT"yə müraciət etməliyik?  

Bu məntiqin problemi sadə bir düşüncə təcrübəsi ilə aydınlaşdırıla bilər. Günü çox pis keçən bir insanı təsəvvür edin: müdiri onun üstünə qışqırıb, qardaşı boşanmaq üçün ərizə verib və o, həyəcanla tibbi testlərin nəticəsini gözləyir. Dəstəyə ehtiyacı var. Bəs o, nə edəcək?  

Yəqin ki, "Reddit"ə girib yad bir insanın – hətta empatiya üzrə təlim keçmiş birinin – şablon cavabını oxumağa üstünlük verməyəcək. O, həyat hekayəsini bilən və onun dərdlərinə şərik olan insanlarla danışmaq istəyəcək: eyni müdirlə problemləri olan iş yoldaşı, qardaşının toyunda iştirak edən uşaqlıq dostu, həkim müayinəsində əlini tutan həyat yoldaşı.  

Süni intellektin empatiya üzrə sınaqları adətən onun soyuq təsəllisini sosial münasibətlərdə formalaşan emosional qayğı ilə müqayisə etmir. Əgər müqayisə edilsəydi, çat-botlar məğlub olardı.  

Yaxud, süni intellektin insan mütəxəssislərdən daha orijinal ideyalar irəli sürə bildiyini iddia edən bir araşdırmanı götürək. Burada tədqiqatçılar kompüter elmləri sahəsində doktorant və postdoktorları "Anthropic" şirkətinin "Claude" modeli ilə yarışdırıblar. Onlardan yeni tədqiqat ideyaları irəli sürmək tələb olunub. Hər iştirakçıya müəyyən bir mövzu (məsələn, süni intellekt sistemlərində qərəzin azaldılması) və yazı üslubundakı fərqləri gizlətmək üçün bir şablon təqdim edilib. Daha sonra ideyalar digər doktorant və postdoktorlar tərəfindən qiymətləndirilib. Məlum olub ki, süni intellekt tərəfindən yaradılan ideyalar daha yenilikçi və bəzi hallarda daha maraqlı hesab olunub.  

Bu nəticə təsirli görünə bilər. Lakin elmi tədqiqatların necə aparıldığını nəzərə alsaq, məsələyə başqa cür baxmalıyıq. Elm sahəsində “tək dahilər” haqqında stereotiplər mövcud olsa da, tədqiqatların komanda işi olduğu sübut olunub. Ən yaradıcı və təsirli elmi işlər müxtəliflik və kollektiv zəka sayəsində meydana çıxır. İnsanlar ən innovativ ideyaları birlikdə düşünərək ortaya qoyurlar. Ancaq bu araşdırmada insanlardan tədqiqat ideyalarını təkbaşına yaratmaq tələb olunub. Yəni insanlar yarışda öz əsas üstünlüklərindən – əməkdaşlıq qabiliyyətindən – məhrum edilib.  

Eyni hal süni intellektin siyasi münaqişələrin həllində insanları üstələdiyini iddia edən tədqiqatda da müşahidə olunur. "Google"un tədqiqatçıları Böyük Britaniyadan bir qrup vətəndaşı immiqrasiya və "Brexit" kimi mübahisəli mövzularda öz fikirlərini bölüşməyə dəvət ediblər. Daha sonra isə bir süni intellekt sistemi hazırlanıb və onun vasitəsilə “qrupun ümumi rəyini əks etdirən” açıqlamalar tərtib edilib. Eyni vəzifə insan könüllülərə də tapşırılıb. Nəticədə vətəndaşlar süni intellektin vasitəçiliyi ilə daha çox razılığa gəliblər və onun açıqlamalarını daha aydın, məlumatlandırıcı və ədalətli hesab ediblər. Bu nəticə, guya, süni intellektin siyasi uçurumları aradan qaldırmaq potensialına malik olduğunu göstərir.  

Lakin araşdırmaya diqqətlə baxsaq, insan vasitəçilərin qeyri-bərabər şərtlərlə mübarizə apardığını görərik. Bütün ünsiyyət onlayn mətn formatında aparılıb. Kiminsə mətn vasitəsilə mübahisəni həll etməyə çalışdığı bir vəziyyəti təsəvvür edin – emosional ton, üz ifadələri və bədən dili kimi vacib siqnallar tamamilə yoxa çıxır. Effektiv vasitəçilik təkcə deyilən sözləri deyil, onları söyləmə tərzini də anlamağı tələb edir. Süni intellekt rəqəmsal ünsiyyətdə üstünlük əldə edə bilər, lakin bu, onun real siyasi problemləri həll etməyə daha uyğun olduğunu göstərmir. Üstəlik, internet mübahisələri onsuz da siyasi qütbləşməni dərinləşdirən əsas amillərdən biridir.  

Bu nümunələr süni intellektin empatiya, yaradıcılıq və münaqişələrin həlli sahələrində insanları maşınsayağı üsullarla üstələyə biləcəyini göstərir. Lakin bu testlərin niyə ədalətsiz olduğunu anlamaq, insan qabiliyyətlərinin əsl dəyərini daha yaxşı qiymətləndirməyə kömək edir. Biz mənalı münasibətlər qurur, inam üzərində yeni biliklər formalaşdırır və ortaq məxrəcə gəlmək üçün ünsiyyətimizin bütün aspektlərindən istifadə edirik. Çat-botlar bu xüsusiyyətlərə sahib ola bilməz, çünki onların nə bədəni, nə də sosial həyatımızla bağlılığı var.  

Texno-optimizm əslində “insan pessimizmi”dir – əgər insan xarakterinin mahiyyətini sadəcə kodlaşdırıla bilən bir şey kimi qəbul etsək. Süni intellektin texniki uğur olduğunu qəbul edə bilərik, lakin onun məhdud imkanlarını insan keyfiyyətlərinin zənginliyi ilə səhv salmamalıyıq.

Müəllif: MJ Krokett -  Prinston Universitetinin koqnitiv alimi

“Euronews” telekanalı Azərbaycandakı mina problemindən danışdı

Xəbər xətti

General Akif Pirverdiyev 4-cü Ordu birliyinin komandiri TƏYİN OLUNDU
07:39 19.04.2025
Moskva "Taliban"ı tanıdı - Rusiya Əfqanıstana qayıdır
07:34 19.04.2025
ABŞ Ukrayna danışıqlarından çıxa bilər - Şərt irəli sürüldü
07:28 19.04.2025
"Moskva Ankara ilə İrəvan arasında yaxınlaşma səylərini dəstəkləyir"
07:23 19.04.2025
Mirzoyanla Bayramovun diplomatiya dueli: Nəticə nə oldu?
07:15 19.04.2025
Azərbaycan - Gürcüstan münasibətləri yeni mərhələyə qədəm qoyur
18:49 18.04.2025
Dünya Nizamı Necə Dəyişir? IV Hissə: Geosiyasi Dəyişikliklər və Yeni Əlaqələr
17:51 18.04.2025
Azərbaycanda sadələşdirilmiş gömrük bəyannaməsi ilə bağlı mobil tətbiqin dizaynı dəyişdirilir
12:12 18.04.2025
Qırğızıstanın və Azərbaycanın Ədəbiyyat institutları ortaq layihənin icrasına başlayıblar
12:07 18.04.2025
Milli Observatoriya beynəlxalq mükafata layiq görülüb
11:59 18.04.2025
OpenAI şirkətinin yeni sosial media platforması X-ə rəqib olacaq
11:54 18.04.2025
Sabah Yer Günü ilə bağlı festival keçiriləcək
11:40 18.04.2025
Polşa nüvə silahına sahib olmaq istəyir
11:32 18.04.2025
Azərbaycanda Milli Etalon Vaxtı yaradılır
11:24 18.04.2025
Cənubi Koreya KXDR-lə sərhəd yaxınlığında gecə təlimləri keçirib
11:20 18.04.2025
Yağıntıların vurduğu zərərin məbləği açıqlandı
11:17 18.04.2025
İRS jurnalının ərəb dilində yeni nömrəsi işıq üzü görüb
11:13 18.04.2025
Minskdə azərbaycanlı qəhrəmanlara həsr olunmuş anım tədbiri keçirilib
11:10 18.04.2025
Alimlər Kvant maqnitizminin nadir tipini kəşf ediblər
11:05 18.04.2025
Kolumbiyada neft kəməri partladılıb
11:02 18.04.2025
Qazaxıstan Əfqanıstana humanitar yardım göndərib
10:58 18.04.2025
Dünyanın ən dözümlü mühərrikli maşınları açıqlandı - Hyundai, Kia siyahıda yoxdur
10:55 18.04.2025
Bakının üç rayonunda qaz olmayacaq
10:50 18.04.2025
Bakıda bədii gimnastika üzrə Dünya Kubokuna start verilib
10:43 18.04.2025
Pandemiyalar haqqında tarixi saziş imzalanıb
10:38 18.04.2025
Parisdə Azərbaycanın ilk süni intellekti “Şuşa” kompozisiyası nümayiş olunub
10:35 18.04.2025
Azərbaycanda akkreditə olunmuş diplomatik korpusun nümayəndələrinin Xankəndi və Şuşa şəhərlərinə səfəri başlayıb
10:32 18.04.2025
"Azərbaycan Cənubi Qafqaz regionunda yeni status-kvo yaradıb"
10:27 18.04.2025
1300 il əvvələ aid xəzinə tapıldı
10:25 18.04.2025
İspaniya ÇL-də 5 klubla təmsil olunacaq
10:22 18.04.2025
Rusiya Xarkova ballistik raketlə zərbə endirib
10:17 18.04.2025
Bu gün Beynəlxalq Abidələr və Tarixi Yerlər Günüdür
10:12 18.04.2025
ABŞ vətəndaşı Belizdə təyyarəni ələ keçirməyə cəhd edib
10:08 18.04.2025
İranda hərbi parad keçirilib
09:58 18.04.2025
Kolumbiyada üsyançılar terror aktları törədib
09:52 18.04.2025
Ərdoğan Türkiyə - Azərbaycan təbii qaz sahəsi üzrə əməkdaşlıq sazişini təsdiqləyib
06:46 18.04.2025
Başlıbel qətliamından 32 il ötür
00:01 18.04.2025
Dünya Nizamı Necə Dəyişir? III Hissə: Texnoloji İnqilablar və Yeni Dövrün Mühitləri
17:38 17.04.2025
Azərbaycanın Geosiyasi Imperativləri: Regiondakı Strateji Gücün Yeni Tərifi II Hissə: Azərbaycanın Strateji İnteqrasiyası və Qlobal Təsiri
14:03 17.04.2025
Meksika ABŞ-a diplomatik nota göndərib
12:29 17.04.2025
Hamısı