Yoxolmuş Roanok koloniyası — erkən Amerika kolonizasiyasının ən maraqlı sirrlərindən biridir.
XVI əsrin sonunda, bir qrup İngilis köçəri Roanok adasında iz buraxmadan itdi və geriyə yalnız bir kəlmə qoydular, bu kəlmə ağaca həkk olunmuşdu: "Kraotan ". Bəs bu insanlara nə oldu?

Koloniyanın tarixçəsi

1587-ci ildə, Ser Uolter Reylayın rəhbərliyi altında, 100-dən çox kişi, qadın və uşaqlar Roanoke adasına gəlib, burada Şimali Amerikanın ilk daimi İngilis yaşayış yerini qurmağı planlaşdırırdılar. Bu qrupun rəhbəri təcrübəli rəssam və xəritəçisi olan Con Uayt idi. Lakin, ərzaq çatışmazlığı və yerli tayfalarla münasibətlərin gərginləşməsi səbəbilə, Uayt İngiltərəyə dəstək üçün qayıtmağa məcbur oldu. Onun ayrılması üç il müddətinə uzandı, çünki İngiltərə ilə İspaniya arasında müharibə gedirdi, və yalnız 1590-cı ildə o, Roanoka geri dönə bildi. Geri döndüyündə, o, boş bir yaşayış məskəni tapdı, burada nə mübarizə izləri, nə də tələsmə əlamətləri var idi. Yeganə ipucu isə ağac sütununa həkk olunmuş "Kraotan " kəlməsi idi.

Yoxolmanın  nəzəriyyələri :

Kraotan  tayfası ilə birləşmə: Ən çox yayılmış nəzəriyyə, kolonistlərin yaxınlıqda yerləşən Xorvat tayfası ilə birləşdiyini iddia edir. Tarixi qeydlər, sonradan boz gözlü və Avropa xüsusiyyətlərinə malik yerli əhalinin rast gəlinməsini bildirir ki, bu da kolonistlərlə qarışıq olduqlarını göstərə bilər.

Düşmən tayfaların hücumu: Bəzi versiyalar isə kolonistlərin düşmən tayfalar tərəfindən hücuma məruz qalaraq məhv edildiyini irəli sürür. Lakin mübarizə izlərinin və cəsədlərin olmaması bu nəzəriyyəni şübhə altına alır.
Materikə köçmə: Bəzi araşdırmaçılar  kolonistlərin daha təhlükəsiz bir yer və ya daha yaxşı yaşam şəraiti tapmaq üçün materikə köçmüş ola biləcəyini düşünürlər. Lakin bu köçün sübutlarına hələ də rast gəlinməmişdir.

İspanların müdaxiləsi: Həmin dövrdə İngiltərə ilə İspaniya arasında gərgin münasibətlər mövcud idi və bəzi ehtimallar var ki, ispanlar koloniyanı aşkar edib, İngiltərənin Yeni Dünyadakı təsirini genişlənməsinin qarşısını almaq məqsədilə məhv etmişdir. Lakin bu versiyanın rəsmi sübutları yoxdur.

Müasir araşdırmalar və tapıntılar

Son illərdə arxeoloqlar və tarixçilər Roanok sirlərinə cavab tapmaq üçün tədqiqatlarını davam etdirirlər. Hatteras adasında XVI əsrə aid Avropa mənşəli faktlar tapılmışdır ki, bu da kolonistlərin yerli Xorvat  tayfası ilə birləşdiyi nəzəriyyəsini dəstəkləyə bilər. Lakin bu tapıntılar, kolonistlərin taleyi barədə konkret bir cavab vermir.

Roanok koloniyasının yoxa çıxması , Amerikada tarixə düşən ən gizli sirrlərdən biri olaraq qalır. Bir neçə nəzəriyyə və araşdırmalara baxmayaraq, yüzdən çox kişi, qadın və uşağın izsiz yoxa çıxması  ilə bağlı doğru cavab hələ də açıqlanmamış qalır. Bu sirr, tədqiqatçıları və həvəsli araşdırıcıları özünə cəlb etməyə davam edir və yeni axtarışlara və nəzəriyyələrə ilham verir.

Müəllif: Fatimə Şükürova

Azərbaycan dilinə tərcümə: Fatimə Mərdanlı