Orta ölçülü asteroid Yerə çırpılsa, nə olar?

Dünya 14:59 16.02.2025

Alimlərin fikrincə, orta ölçülü bir asteroidin Yerə çırpılması planetin səthində genişmiqyaslı dağıntılara və uzunmüddətli ekoloji dəyişikliklərə səbəb ola bilər. 

“EDnews” xəbər verir ki,"Science Advances" jurnalında yayımlanan son araşdırma bu cür toqquşmaların Yer kürəsinin iqliminə, bitki örtüyünə və okean ekosistemlərinə təsirini kompüter modelləri vasitəsilə təhlil edib.

Araşdırmaya əsasən, Yerə yaxın orbitdə diametri 300 metrdən 1 kilometrə qədər olan təxminən 4 900 orta ölçülü asteroid mövcuddur. Xüsusilə alimlərin diqqətini çəkən "Bennu" adlı asteroidin 2182-ci ilin sentyabrında Yerə çırpılma ehtimalı 2 700-də 1 olaraq hesablanıb. Hərçənd bu ehtimal aşağı olsa da, belə bir hadisənin təsiri qlobal miqyasda ciddi böhrana səbəb ola bilər.

İlk təsir: Sunamilər, yanğınlar və şok dalğaları

Araşdırmaya görə, orta ölçülü bir asteroidin Yerə çırpılması dərhal böyük dağıntılara yol açacaq. Toqquşma nəticəsində nəhəng sunamilər yarana, şok dalğaları binaları yerlə yeksan edə və geniş ərazilərdə yanğınlara səbəb ola bilər. Lakin alimlər hesab edir ki, əsas təhlükə bu ani fəlakətlərdən sonra baş verəcək uzunmüddətli ekoloji dəyişikliklərdə gizlənir.

Toqquşma atmosferə böyük həcmdə toz və qalıq maddələr yayacaq. Bu toz hissəcikləri aylarla atmosferdə qalaraq Günəş şüalarının Yer səthinə çatmasına mane olacaq. Tədqiqatçılar bildirir ki, bu proses Yer kürəsinin böyük bir hissəsini təxminən iki il qaranlıqda saxlaya bilər. Günəş işığının azalması planetin səth temperaturunu əhəmiyyətli dərəcədə aşağı salacaq və bəzi bölgələrdə bu soyuqlaşma dörd il və ya daha uzun müddət davam edə bilər.

Xüsusilə Cənubi Afrika, Avrasiya, Şimali və Cənubi Amerika kimi bölgələrdə yağıntılar 60%-ə qədər azalacaq. Bu, kənd təsərrüfatı torpaqlarını susuz qoyaraq qlobal ərzaq istehsalında ciddi problemlərə və nəticədə aclıq təhlükəsinə səbəb ola bilər.

"Toqquşma qışı" və qlobal ekosistemə təsirləri

Alimlər belə bir asteroid çırpılması nəticəsində yaranacaq iqlim prosesini "toqquşma qışı" adlandırırlar. Bu dövrdə Günəş işığının azalması səbəbindən quru və dəniz ekosistemləri ciddi zərər görə bilər.

Araşdırmaya görə, belə bir hadisə quru bitkilərinin fotosintez qabiliyyətini 36%, okeanlarda isə 25% azalda bilər. Bu isə həm quruda, həm də dənizdə qida zəncirini pozaraq ekosistemlərdə domino effekti yarada bilər. Xüsusilə okeanlarda asteroidin yaydığı yüksək miqdarda dəmir tərkibli tozlar aylarla davam edəcək yosun partlayışlarına səbəb ola bilər ki, bu da dəniz həyatına mənfi təsir göstərə bilər.

Qida istehsalının bu qədər təsirlənməsi insan əhalisini birbaşa təhdid edə bilər. Tədqiqatçılar belə bir fəlakətin qlobal ərzaq təhlükəsizliyini sarsıdacağını və həm insan, həm də vəhşi təbiət üçün yaşayış sahələrinin kəskin azalacağını bildirirlər.

Belə bir toqquşma mümkündür?

Orta ölçülü bir asteroidin Yerə çırpılma ehtimalı az olsa da, alimlər bu cür hadisələrin keçmişdə baş verdiyini və gələcəkdə yenidən təkrarlana biləcəyini vurğulayırlar. Araşdırmanın müəlliflərindən olan Aksel Timmermann bildirir ki, bu ölçüdəki asteroidlər Yerə orta hesabla hər 100-200 min ildən bir çırpılır.

Timmermannın fikrincə, bu tip fəlakətlər insanın erkən əcdadlarının təkamülünə və hətta genetik quruluşuna belə təsir edə bilər: "Bu, insan tarixində dəfələrlə baş verə bilər. Əcdadlarımız bu cür qlobal fəlakətlərlə üzləşib və sağ qalmaq üçün uyğunlaşmaq məcburiyyətində qalıb".

Nəticə olaraq, "Bennu" kimi bir asteroidin Yerə çırpılma ehtimalı çox az olsa da (bir sikkəni 11 dəfə üst-üstə eyni tərəfi gələcək şəkildə atmaq qədər), alimlər bu cür hadisələrin yaratdığı böyük fəlakət potensialına görə məsələnin ciddi araşdırılmalı olduğunu vurğulayırlar. Gələcəkdə mümkün bir toqquşmanın qarşısını almaq və ya təsirlərini azaltmaq üçün aparılan bu tədqiqatlar həyati əhəmiyyət daşıyır.

“Xatirələr işığında Heydər Əliyev” -in təqdimatı keçirildi

Xəbər xətti

Prezident və birinci xanım faşizm üzərində Qələbə uğrunda mübarizədə həlak olan Azərbaycanlıların xatirəsini ehtiramla anıblar
12:35 09.05.2025
Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva Faşizm üzərində Qələbə Günü münasibətilə paylaşım edib
10:03 09.05.2025
Azərbaycan Prezidenti Almaniya Kanslerinə təbrik məktubu göndərib
09:52 09.05.2025
"Bakı ilə dialoqda vasitəçilərə ehtiyac yoxdur"
09:12 09.05.2025
“Sülhün kökləri” Təşkilatı “Sülh Yürüşü” təşkil edəcək
16:31 08.05.2025
ANAMA yanında İctimai Şuranın üzvləri regiona səfər ediblər
16:03 08.05.2025
"1948-ci ildən bəri Şri-Lanka rəhbərləri etnik münaqişəni “ötürmə” vasitəsinə çeviriblər"
15:21 08.05.2025
Laçında “Heydər Əliyev – Müstəqillik, Suverenlik və Şanlı Zəfər” mövzusunda konfrans keçirilib
12:52 08.05.2025
Sabah 30 dərəcə isti olacaq
12:44 08.05.2025
“Turkish Airlines” Pakistana uçuşları ləğv edib
12:41 08.05.2025
Livanda Azərbaycan Evi açılıb
12:32 08.05.2025
Əminə Ərdoğan “Beynəlxalq İslam Sənətləri” sərgisində Azərbaycan stendini ziyarət edib
12:29 08.05.2025
Ukrayna Prezidenti Anım və İkinci Dünya müharibəsində Qələbə Günü münasibətilə xalqa müraciət edib
12:15 08.05.2025
Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 102-ci ildönümü Berlində qeyd edilib
12:08 08.05.2025
Qaxda silah-sursat aşkarlanıb
12:05 08.05.2025
Bu gün Avropa Liqasında finalçılar bəlli olacaq
12:02 08.05.2025
Azərbaycan Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyası "Sən elə bir zirvəsən" adlı tədbir təşkil edib
11:57 08.05.2025
Pakistanın hava limanı yaxınlığında partlayışlar baş verib
11:52 08.05.2025
"Vyetnam Azərbaycan ilə əməkdaşlığı özünün strateji-siyasi xətti hesab edir"
11:47 08.05.2025
CNN: Hindistan və Pakistan arasında son illərin ən böyük hava döyüşü baş verib
11:35 08.05.2025
Azərbaycanın və Vyetnamın dövlət başçıları mətbuata bəyanatlarla çıxış ediblər
11:32 08.05.2025
Putinlə Szinpin arasında görüş başladı
11:28 08.05.2025
Azərbaycan və Almaniya arxeoloqları Ağalıqtəpə yaşayış yerində tədqiqat aparıblar
11:23 08.05.2025
Bakıda “Kənddən Şəhərə” həftəsonu yarmarkası təşkil olunacaq
11:20 08.05.2025
Qubada II Beynəlxalq folklor rəqs və yaradıcılıq festivalından
11:11 08.05.2025
Azərbaycan və Vyetnam arasında Biznes Şura yaradılır
11:06 08.05.2025
Bu gün görkəmli bəstəkar Soltan Hacıbəyovun doğum günüdür
11:02 08.05.2025
Vyetnam Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Baş katibi Şəhidlər xiyabanını ziyarət edib
Vyetnam Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Baş katibi Şəhidlər xiyabanını ziyarət edib
11:00 08.05.2025
Vyetnamın KP MK-nın Baş katibinin xanımı İçərişəhərlə tanış olub
10:59 08.05.2025
Alimlər Britaniya sahillərində üzən qədim köpəkbalığı növü kəşf ediblər
10:53 08.05.2025
Azərbaycanın etibarlı tərəfdaş kimi mövqeyi möhkəmlənir
10:30 08.05.2025
Azərbaycan və Vyetnam XİN başçıları strateji tərəfdaşlığın inkişaf perspektivlərini müzakirə ediblər
10:27 08.05.2025
“Aztelekom” bayrağı Heydər Əliyev zirvəsində dalğalanıb
10:22 08.05.2025
Yeni dövrün mübarək, azad Şuşa!
09:40 08.05.2025
Türk Dövlətləri Ali Məhkəmələrinin Konfransının Əsasnaməsi təsdiq edilib
09:23 08.05.2025
Alimlər Günəş sistemində doqquzuncu planetin mümkün namizədini aşkar ediblər
07:56 08.05.2025
KİV: İsrail və Türkiyə Azərbaycanın vasitəçiliyi ilə Bakıda danışıqlar keçirəcək
00:28 08.05.2025
Mayın 8-i Beynəlxalq Talassemiya Günüdür
00:00 08.05.2025
Bakıda "Azərbaycan-Türkiyə nəqliyyat və kommunikasiya əlaqələri haqqında elmi seminar keçirildi
17:50 07.05.2025
Mina sahələrində ümidlərin bərpası - Thembisa Fakude yazır...
14:31 07.05.2025
Hamısı